Thathsarani Siriwardana

පොහොසතුන් දුප්පත් කරන, දුප්පතුන් තවත් දුප්පත් කරන ඉහළ නගින ජීවන වියදම

ලංකාවේ ආර්ථිකය ගැන දැන් බලද්දී මට මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව ඇඩ්වොකාටා ආයතනය ගිය අවුරුද්දේ නොවැම්බර් වල පවත්වපු “ආර්ථිකයට ජාතික සම්මුතියක්” සම්මන්ත්‍රණයේදී කියපු පොඩි ප්‍රකාශයක් මතක් වෙනවා. මහාචාර්යතුමා ප්‍රකාශ කලේ අපේ මේ ආර්ථික අර්බුදය සුළි කුණාටුවක් කියලා හිතුවොත් අපි තාමත් ඉන්නේ ඒ කුණාටුවේ පටන් ගැන්මේ. දැන් ඉතින් අපි ඉන්නේ මේ අවුරුද්දේ 7 වෙනි මාසේ, ඒ වගේම අපේ ආර්ථික අර්බුදය උත්සන්න වෙමින් තියෙන කාලෙක. 

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ ජූනි මාසයට නිකුත් කරපු දත්ත වලට අනුව ලංකාවේ උද්ධමනය(inflation) 54.6% වෙද්දී ආහාර උද්ධමනය 80.1% ක් වෙනවා. මේ අවුරුද්ද පටන් ගන්නකොට ජනවාරි මාසයේදී, ලංකාවේ උද්ධමනය 14.2%ක් වෙද්දී ආහාර උද්ධමනය වුනේ 25% ක් විතරයි. ඒ කියන්නේ මේ මාස පහ ඇතුලත ලංකාවේ උද්ධමනය 40.4% කින් හා ආහාර උද්ධමනය 55% කින් ඉහළ ගිහින් තියෙනවා.(දැන් ඉතින් මේක කියවන ආර්ථික විද්‍යාව නොදන්නා අය බලනවා ඇති මේ උද්ධමනය කියන්නේ මොකක්ද කියලා. උද්ධමනය කියන්නේ යම් කාල සීමාවක් තුළ භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ යෑම. උද්ධමනය වැඩි වෙනවා කියන්නේ මිනිස්සුන්ට බඩු මිලදී ගන්න පුළුවන් හැකියාව අඩුවෙනවා කියන එකයි.) මෙහෙම බලනකොට මේ අවුරුද්දේ ජුනි මාසය වෙද්දී අපේ රටේ පුද්ගලලෙයුකුට ආහාර මිලදී ගන්න තියෙන ආර්ථිකමය හැකියාව 55%කින් පහළ වැටිලා තියෙනවා. 

තෝරාගත් භාණ්ඩ කිහිපයක මිල 2021 හා 2022 අතර වෙනස් වී ඇති ආකාරය පහත වගුව තුලින් ඔබට බලා ගන්න පුළුවන්. (facebook එකේ articel එක කිය වන අය comment section එකට යොමු වෙන්න)..

මේ දරුණු ලෙස ඉහළ යන ජිවන වියදමට බලපාන හේතු කිහිපයක් තියෙනවා. සල්ලි අච්චු ගැසීම ප්‍රධානම ලෙස බලපානවා වගේම, මීට අමතරව කොවිඩ් වසංගත තත්ත්වය නිසා ඇති වූ අහිතකර බලපෑම, රුසියානු-යුක්ක්‍රෙන් යුද්ධය, විදේශ විනිමය හිඟකම වැනි කාරණා ගණනාවක් මේකට බලපානවා. මේ කාරණා ගැන ඔයගොල්ලෝ කවුරුත් දන්නවා ඇති. වෙච්ච දේ වුනා කියලා හිතාගෙන මේකෙන් ගොඩ එන්න විදියක් හිතන්න ඕනේ නිසා, මේ ඉහළ යන ජීවන වියදම පාලනය කරගන්නේ කොහොමද, ඒ සඳහා තියෙන විසදුම් මොනවද කියන එක ගැන ඔයගොල්ලොන්ට අදහසක් දෙන්න මම උත්සහ කරනවා. 

අපි කවුරුත් දන්න විදියට, ජිවන වියදම ඉහළ යන්න බලපාන ප්‍රධාන එක හේතුවක් වුනේ  මුදල් අච්චු ගැසීමයි. 2022 අවුරුද්දේ මුල් මාස හතරේ මහ බැංකුව විසින් රු.බිලි.588 මුද්‍රණය කරලා තියෙනවා. මුදල් අච්චු ගහන්නේ රටේ අදායමට වඩා වියදම වැඩි වෙනකොටයි. ඉතින් loans ගන්න බැරි වෙනකොට, ණයට මුදල් ගන්න බැරි වෙනකොට වියදම් පියවන්න මුදල් ඕනේ නිසා සල්ලි අච්චු ගහනවා. ඉතින් මේක නවත්ත ගන්න නම් අනිවාර්යෙන්ම රජයේ වියදම් කපා හරින්න ඕනේ. සල්ලි අච්චු ගහලා රාජ්‍ය සේවකයින්ගේ පඩි ලබා දීම, රාජ්‍ය අංශය නඩත්තු කිරීම නවතන්න ඕනේ. මෙහෙම පඩි ගෙවන්න රජයට මුදල් අච්චු ගහන්න ඕනේ වෙන්නේ නැහැ රාජ්‍ය ආයතන ලාභ ලබනවානම්.   

2021 ලංකාවේ වැඩිම පාඩු ලබන රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාර 5 වුනු ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව,ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය, ශ්‍රී ලන්කන් ගුවන් සමාගම,ලංකා ගමනා ගමන මණ්ඩලය ,ජාතික ජලසම්පාදන හා ජලාපවහන මණ්ඩලය ලැබූ මුළු පාඩුව රු.බිලි. 281 ක්. ඉතින් මෙහෙම පාඩු ලබද්දී මේවා නඩත්තු කරන්න මුදල් අච්චු ගහන්න වෙනවා කියන එක අරුමයක් නෙවෙයි. අපි මේ කාලය තුළ රජයේ වියදම් පුළුවන් තරමින් අඩු කරන්න ඕනේ. රජයේ අනවශ්‍ය වියදම් කපා දාන්න ඕනේ. ඒ වගේම රාජ්‍ය ආයතන වල කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ නංවන්න ඕනේ. මේ අංශයට සිදු කෙරෙන දේශපාලනික පත්කිරීම් නැවැත්විය යුතු වෙනවා වගේම, ආයතනයේ පවතින අවශ්‍යතාවන්ට අනුව පමණක් සේවකයින් බඳවා ගන්න ඕනේ. ඒ සදහා අවශ්‍ය ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිසංස්කරණ පවා අපිට කරන්න වෙනවා.

එතකොට මේ පාඩු ලබන රාජ්‍ය ආයතන වෙනුවෙන් වැය කරන මුදල් ප්‍රමාණය අඩු කරගත්තොත් මේ ආර්ථික අර්බුදයෙන් පීඩාවට පත්වෙලා ඉන්න දුප්පත් ජනතාවට අවශ්‍ය සමාජ ආරක්ෂණ පද්ධතියක්  ස්ථාපිත කරගන්න පුළුවන්. ලංකාවේ ආර්ථිකය ගැන මත පල කරන ආර්ථික විශ්ලේෂකයින්ගේ අදහස් වලට අනුව මේ ආර්ථික අර්බුදය හේතුවෙන් රටේ පොහොසත් අයත් දුප්පත් වෙනවා, ඒ වගේම දුප්පත් මිනිස්සු තවත් දුප්පත් වෙනවා. 

ඔයගොල්ලොන්ට පේනවා ඇති මේ සෑම සිදුවීමක්ම එකකට  එකක් සම්බන්දයි, හරියට නිකන් දම්වැලක් වගෙයි. ජිවන වියදම අඩු කරන්න බැහැ , උද්ධමනය අඩු කරන්නේ නැතුව. උද්ධමනය අඩු කරන්න රාජ්‍ය වියදම අඩු කරන්න ඕනේ. මේක කරන්න පුළුවන් ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ වලින් විතරයි.  

අපි පුන පුනා කියන දෙයක් තමයි මේ වගේ අර්බුද එන්නේ, අර්බුද 5ක package එකක් විදියට. ඒ කියන්නේ ඩොලර් නැති වීමේ අර්බුදය, ණය අර්බුදය, මුල්‍ය පද්ධතියේ අර්බුදය (මේක හටගන්නේ රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාර ණය ලබා ගැනීමේදී ඇප වෙලා තියෙන්නේ රජය), දේශපාලන අර්බුදය හා මානුෂිය අර්බුදය. මේ අර්බුද පහම වර්තමානය වෙනකොට ශ්‍රී ලංකාව අත් විඳිමින් තියෙනවා.රජය අවශ්‍ය ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු නොකෙරුවොත්, මේ අර්බුද තවත් එන්න එන්නම දරුණු වෙනවා.

මේ ප්‍රතිපත්තිමය වෙනස් කිරීම් සිදු කිරීමට අපි දැනටමත් ප්‍රමාද වැඩී. නමුත් දැන්වත් අපි මේ වෙනස්කම් සිදු කරන්න ඕනේ. දැන් තියෙන තත්ත්වය අනුව බඩු ලබා ගන්න පෝලිම් වල ඉන්න ඕනේ, නමුත් මේ වෙනස්කම් සිදු නොකලොත් අපිට කන්න අවශ්‍ය බඩුවත්, බෙහෙත්වත් තියෙන එකක් නැහැ. 

මේ ගෙවෙන්නේ තීරණාත්මක කාලයක්. ඉතින් අපි මේ අර්බුදයෙන් සදාකාලිකවම ගොඩ එන්න අවශ්‍ය දේ කල යුතුයි. ඒ තමයි දුප්පත් මිනිසුන්ට අවශ්‍ය සමාජ ආරක්‍ෂණ ජාලා ගොඩ නැගීම, ඒ සඳහා අවශ්‍ය මුදල් සොයා ගන්න පාඩු ලබන රජය සතු ව්‍යාපාර පුද්ගලිකරණය කිරීම්. ඒ වගේම අපේ මුල්‍ය වෙළෙදපොළ තුළ නැවතත් මින්නිසුන්ගේ විශ්වාසය ඇති කිරීම සඳහා මහ බැංකුව ස්වාධින ආයතනයක් කිරීමට අවශ්‍ය ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිසංස්කරණ කිරීම. 

අපිවත් අපෙන් පස්සේ බිහිවෙන අනාගත දරුවන් මේ ප්‍රශ්නයට නැවතත් මුහුණ නොදෙන ආකාරයට අවශ්‍ය වෙනස්කම් ආර්ථිකයට සිදු කරන්න ඕනේ. 

2022.07.05

තත්සරණි සිරිවර්ධන

අවුරුදු 12ක් තිස්සේ රු.බිලි.282 පාඩු ලබපු ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය

ලංකාවේ ආර්ථිකය ඉතාමත් තීරණාත්මක මොහොතක ඉන්න කාලයක, තව එක වැදගත්  කරුණක් ගැන ඔයගොල්ලොන්ගේ අවධානය යොමු කරන්න ඕනේ කියලා හිතුණා. ඒ තමයි ශ්‍රී ලංකන්  ගුවන් සේවය. මගේ කලින් articles වල ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය ගැන සඳහන් කරලා තිබුනත්, වර්තමානයේ තියෙන කථිකාවතත් එක්ක ඒ ගැන විශ්ලේෂණයක් කරලා, මේ article එක කියවන ඔයගොල්ලොන්ට අපක්ෂපාති අදහසක් ලබා දෙන්න ඕනේ කියලා හිතුවා.

වර්තමානයේ ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය ගැන ගොඩක් දෙනෙක්ගේ අවධානය යොමු වෙන්නේ ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව වසින් රටේ ඉදිරි බාහිර ණය ගෙවීම් අත්හිටුවනවා  කියන කාලෙක, ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය, ගුවන් යානා 21ක් අලුතින් lease කරන්න අවශ්‍ය procument කැදවිමත්  සමඟයි.  

ව්‍යාපාරයක් විතරක් නෙමෙයි ගෙදරක් උනත් දිගටම පවත්වාගෙන යන්න අදායම්, වියදම් හා ණය සම්බන්ධයෙන් අදහසක් ලබා ගන්න විශ්ලේෂණයක් කරලා බලනවා. ඉතින් දැන් අපි ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය සම්බන්ධයෙන් විශ්ලේෂණයක් කරන්න ඕනේ.

අපි මුලින්ම ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ ලාභ හා අලාභ දිහා බලමු. මුදල් අමාත්‍යංශයෙන් නිකුත් කරලා තියෙන දත්ත වලට අනුව 2021 ජුනි මාසය වෙනකොට මේ ආයතනය ලබලා තියෙන පාඩුව රු.බිලි. 25ක්. එක අවුරුද්දක් ආයතනයක් පාඩු ලැබුවා කියලා අපිට බැනේ ඉතින් හරියකට නිගමනයකට එන්න. ඒ නිසා අපි 2006 ඉදන් මේ දත්ත අරගෙන බලමු . 

මේ දක්වලා තියෙන ප්‍රස්ථාරයට අනුව 2009 පස්සේ ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය ලාභ ලබලම නැහැ. 2009 ඉදලා 2021 ජුලි මාසේ වෙනකම්ම දරපු මුළු පාඩුව රු.බිලි.282 වෙනවා. හැබැයි මෙතනදී විශේෂයෙන් දක්වන්න ඕනේ දෙයක් තමයි 2009 වෙනකන් Sri Lankan Air Lines වල 43.63% කොටස් අයිති වෙලා තිබ්බේ Emirates ගුවන් සමාගමටයි. 2009 පස්සේ ශ්‍රී ලංකාවේ රජය තමයි සම්පුර්ණයෙන් Sri Lankan Air Lines ක්‍රියාත්මක කලේ. එතකොට ඇත්තටම බැලුවොත් ශ්‍රී ලංකා රජය ගුවන් සේවය ලබා ගත්ත දවසේ ඉදන් ලාභ ලබලා නැහැ. දැන් Emirates සමාගම Sri Lankan Air Lines කරගෙන යද්දිත් පාඩු ලැබුවා, හැබැයි ඒගොල්ලෝ ලාභත් ලැබුවා. සමහර වාර්තා වලට අනුව Emirates සමාගම 2001 වර්ශයේදී කටුනායක ගුවන්තොටුපොළට එල්ල කල ප්‍රහාරයෙන් ලැබුනු රක්ෂණ වන්දිය නිසා, Emirates සමාගම යටතේ Sri Lankan ගුවන් සේවය ලාභ ලැබූ බව සඳහන් වෙනවා. රාජ්‍ය ව්‍යාපාරයක් පාඩු ලැබීම සහ පුද්ගලික ව්‍යාපාරයක් පාඩු ලැබීම අතර විශාල වෙනසක් තියෙනවා. පුද්ගලික ව්‍යාපාරයක් පාඩු ලැබුවම ඒ පාඩුව දරන්නේ ඒ ආයතනයයි, හැබැයි රජයේ ව්‍යාපාර පාඩු ලැබුවම ඒ බර පැටවෙන්නේ කවදාක්වත් ගුවන් යානයක ගමන් නොකරපු මහජනයා මතයි.

දැන් අපි ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ ණය සම්බන්ධයෙන් අදහසක් ගමු. පහත දක්වලා තියෙන ප්‍රස්ථාරයෙන් පෙන්වලා තියෙන්නේ ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය රජයේ ඇපකර මත ලබාගෙන ඇති ණය (Public Guaranteed Debt). මේ රජයේ ඇපකර මත ලබාගෙන ඇති ණය කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ මොකක් හරි හේතුවක් මත ගුවන් සමාගමට ණය ගෙවා ගැනීමට නොහැකි වුනොත් රජයෙන් ඒ ණය පියවන්න ඇප වෙන බවයි. මහ බැංකු වාර්තාව අනුව 2021 වෙනකොට ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයේ රජයේ ඇපකර මත ලබාගෙන ඇති ණය ප්‍රමාණය රු.බිලි 60 ක්. ඒ කියන්නේ අවුරුද්දක් ඇතුලත (2020-2021) රජයේ ඇපකර මත ලබාගෙන ඇති ණය ආසන්න වශයෙන් රු.බිලි.17කින් ඉහළ ගිහින් තියෙනවා. ඒ වගේම අවුරුද්දෙන් අවුරුද්ද ණය වැඩි වෙලා තියෙන ආකාරයත් දකින්න පුළුවන්. 

ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාරයක්. ඒ කියන්නේ මේ ආයතනය නඩත්තු වෙන්නේ මහජනතාවගේ බදු මුදල් වලින්. එතකොට මේ ආයතනය ලබන හැම පාඩුවක්ම දරන්න වෙන්නේ මේ රටේ මිනිස්සුන්ටයි. අවුරුදු 12ක් තිස්සේ පාඩු ලැබුවත්, මේ ආයතනය ක්‍රියාත්මක වුණු නිසා මේ තුල සිදු වුනු හැම වියදමක්ම ඒ කියන්නේ වැටුප් වල වියදම් ඉදන් නඩත්තු වියදම් පවා දැරුවේ රජයේ භාණ්ඩාගාරයයි. සාරාංශයක් විදියට ගත්තොත් ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය පුද්ගලික ව්‍යාපාරයක් වුනානම් මේ වෙනකොටත් වහලා.

දැන් මේ අලුතින් lease කරන්න හදන ගුවන් යානා 21 සම්බන්ධයෙන් ගත්තොත්, ලංකාවේ බෙහෙත් හිඟ, තෙල් හිඟ, ගෑස් හිඟ ඒ කියන්නේ මිනිසුන්ගේ මුලික අවශ්‍යතා සපුරා ගන්න බැරි කාලෙක පාඩු ලබන ආයතනයක් ඩොලර් වියදම් කරලා ගුවන් යානා ලබා ගැනීම හරිද කියලා එක පැත්තකින් හිතන්න වෙනවා. අනෙක් පැත්තෙන් ගත්තොත් මේ ගුවන් යානා lease නොකෙරුවොත් ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවයට ගුවන් යානා නැති වෙනවා. එතනත් එතකොට තව පාඩු ලැබීමක්. 

අවුරුදු 12ක් තිස්සේ පාඩු ලබන ආයතනයකට ඩොලර් මිලියන ගණනක් ආයෝජනය කරනවාද නැද්ද යන්න තීරණය කිරීම ඔබට බාරයි. 

2022.05.05

තත්සරණි සිරිවර්ධන

ආර්ථිකය RESET කරන සප්තවිධ ප්‍රතිපත්තිය

ආර්ථිකය RESET කරන සප්තවිධ ප්‍රතිපත්තිය 

  1. දුප්පත් මිනිස්සුන්ට ආර්ථිකමය වශයෙන් ආවරණයක් ලැබෙන, වෙළඳපොළ මිල වෙනස්වීම අනුව වෙනස්වන, මූලික අවශ්‍යතා සඳ​හා සමාජයේ දුප්පත්කම වැඩිම පිරිසට සෘජුව බැංකුවට මුදල් යන ක‍්‍රමයක්

  2. පාඩු ලබන රාජ්‍ය ආයතන සහ රාජ්‍ය සේවය ප‍්‍රතිව්‍යූහගත ​කිරීම. රජයේ වි​යදම් අඩු කිරීම සහ කාර්යක්ෂමතාවය වැඩි කිරී​ම

  3. විනිමය අනුපාත සහ ශ‍්‍රී ලංකා ​මහ බැංකුව අනුගමනය කරන මූල්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති පිළිබදව සහ ස්වාධීනත්වය පිළිබදව ප‍්‍රතිපත්තිමය ප‍්‍රතිසංස්කර​ණ කිරී​ම

  4. බදු ක‍්‍රමයේ ප‍්‍රතිසංකරණ සිදුකිරීම. පහසුවෙන් සහ කාර්යක්ෂම​ව එකතු කළ හැකි බදු වෙත වැඩි අවධානය යොමු කිරීම ස​හ බදු පදනම පු​ළුල් කිරී​ම. තීරු බදු ප‍්‍රධාන කාණ්ඩ 3ක් යටතට ගෙන එමින් සරල තීරු බදු ක‍්‍රමයක් හරහා වැඩි ආදායමක් රජය ලබා ගැනීම සහ දේශීය නිෂ්පාදන වල තරඟකාරීත්වය වැඩි කිරී​ම.

  5. විදේශ සහ ජාත්‍යන්තර වෙළදාම සමඟ එක්වීම​ට ස​හ ගෝලීය නිෂ්පාදන දාම සහ ජාල හරහා සම්බන්ධ වී​ම, විදේශ ආයෝජන මුල් කරගත් ආර්ථික ප‍්‍රතිව්‍යූහගත කිරීම.

  6. ව්‍යාපාර පහසුවෙන් කිරීමට අවශ්‍ය පරිසරය සැකසීම. ක්ෂුද්‍ර‍්‍ර, කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යාපාර වලට ඇති මූල්‍ය, ප‍්‍රාග්ධන, බලපත‍්‍ර, ශ‍්‍රම සහ ඉඩම් වලට ඇති බාධාවන් සම්පූර්ණයෙන් ඉවත් කිරී​ම

  7. එම ප‍්‍රතිසංස්කරණ සමඟ ශ‍්‍රී ලංකාවේ ණය ප‍්‍රමාණය පිළිබදව සහ ණය ගෙවීමේ හැකියාව පිළිබදව අධ්‍යනයකින් පසු ණය ප‍්‍රතිව්‍යූහගත කිරීම වෙත අවධානය යොමු කිරී​ම

ලංකාවේ ණය ස්ථාවර නැහැ (Unsustainable) - IMF

IMF කියන්නේ අපේ රටේ හරි හරියට කථා වෙන මාතෘකාවක්. දේශපාලන වේදිකාවේ විතරක් නෙමෙයි දැන් වෙද්දී ඔයගොල්ලොන්ගේ ගෙදර කෑම කන මේසෙත් කථා කරන මාතෘකාවක් වෙලා. කලින් දවස් වල ගොඩක් දෙනෙක් කතා කරන්න අකමැති මාතෘකාවක් වෙලා තිබ්බත් දැන් ගොඩක් දෙනෙක් කතා කරන්නේ මේ ගැන. ඉතින් මම හිතුවා මේ IMF එකෙන් නිකුත් කරපු වාර්තාව සම්බන්ධයෙන් ඔයගොල්ලොන්වත් දැනුවත් කරන්න. 

ගිය සිකුරාදා (25) IMF එකෙන් Articel - IV කියලා වාර්තාවක් නිකුත් කරලා තිබුණා. මේ report එක වාර්ෂිකව IMF හි සාමාජික රටවල් වල ආර්ථිකය විශ්ලේෂණය කරමින් ඉදිරිපත් කරන වාර්තාවයි. ඒ රටේ තියෙන ආර්ථික තත්ත්වය ගැන ඇගයීමක් කරලා, වර්තමානයේ පවතින ආර්ථික තත්ත්වය ගැනත්, තියෙන ආර්ථික අර්බුද වලින් ගොඩ එන්න ආර්ථිකයට සිදු කරන්න ඕනේ ප්‍රතිපත්තිමය වෙනස්කම් ගැනත් මේ වාර්තාවේ සඳහන් වෙනවා. 

දැන් මේ වාර්තාවේ දක්වලා තියෙන විදියට අපිට දකින්න පුළුවන් වැදගත්ම කාරණය තමයි, ඔවුන්ගේ විශ්ලේෂණයන්ට අනුව, ශ්‍රී ලංකවේ ණය පවත්වාගෙන යා නොහැකි (unsustainble) තත්ත්වය යටතේ වර්ගීකරණය කරලා තියෙනවා. නැත්තම් ණය ගෙවාගෙන යාම අපහසු බව තමයි මේකෙන් කියලා තියන්නේ. මේකෙන් අදහස් වෙන්නේ, අපිට ඊළඟ වසර කිහිපය තුළ (2023-2026) ගෙවන්න තියෙන ණය ගෙවීම අපහසු බවයි. ඒ නිසා මේ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම ගැන සලකා බලන්න සිදු වෙනවා. 

දැන් තියෙන තත්ත්වයත් එක්ක බලද්දී  IMF එකට ගියා කියලා අපිට මේ ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ එන්න බැහැ . එහෙනන් ඉතින් අපි IMF එකට ගියපු වාර ගණනත් එක්ක (16 වතාවක්) බලද්දී ඉතින් අපි අද මෙතන නෙමයි ඉන්න ඕනේ. ප්‍රශ්නේ තියෙන්නේ අපි IMF එකට යන එක නෙමයි. ප්‍රශ්නේ තියෙන්නේ අපි ඒ ලබාගන්න වැඩසටහන හරියට අපේ රටේ ක්‍රියාත්මක නොකරන එකයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය නිකන් ලෙඩ ඇදට වැටුණු, අන්තිම පණ අදින ලෙඩෙක් වගෙයි. IMF එකට ගියාම වෙන්නේ අර හොස්පිටල් එකේ ඉන්න ඩොක්ටර් රෝග ලක්ෂණ බලලා ලෙඩ හොද වෙන්න බෙහෙත් දෙනවා වගේ දෙයක්. එතකොට IMF එකෙන් යෝජනා කරලා තියෙන මේ ප්‍රතිසංස්කරණ ටික දොස්තර ලබලා දීලා තියෙන බෙහෙත් වගේ. ඔලුව උස්සන්න ඇති. ඒ උනත් දීර්ඝකාලීනව දුවන්න මදි. මොකද බෙහෙත් ටික මගකදී නවත්තලා දාලා පරණ තාලෙට වැඩ කලොත් වෙන්නේ අපි කලින් ඉදපු තත්ත්වෙටම වැටෙනවා. ඒ වගේම තමයි අපේ රටත්. IMF එක යෝජනා කරන්න පුළුවන් නමුත් ඒවා ක්‍රියාත්මක කරන්න ඕනේ අපිමයි. ඒ යෝජනා අපිට හරියට යොදන්නත් පුළුවන්, බාගෙට යොදන්නත් පුළුවන්. 

අපි IMF එකට ගිය පමණින් අපේ ප්‍රශ්නේ ඉවර වෙන්නේ නැහැ. අපිට ඉක්මනින් සුව වෙන්න පොඩි රුකුලක් දෙන එක විතරයි සිද්ද වෙන්නේ. ඒ නිසා හිතන්න එපා දැන් ඔක්කොම ප්‍රශ්න ඉවරයි කියලා. හැබයි අපි අපේ ආර්ථිකය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමට පටන් ගැනීම, මේ ප්‍රශ්නෙන් ගොඩ එන්න තියෙන නිවැරදි පියවරක්. මේ අර්බුදයෙන් ගොඩ එන්න අපි ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ තමයි කරන්න ඕන. එහෙම වුණොත් විතරයි අපිට මේ ප්‍රශ්නයෙන් ගොඩ එන්න පුලළුවන්.

IMF එකෙන් Articel - IV වාර්තාවේ දක්වලා තියෙන විදියට අපිට මේ ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ එන්න යෝජනා කරලා තියෙන ප්‍රතිසංස්කරණ පහත දක්වලා තියෙනවා. 

  • අපේ බදු වලින් ලැබෙන ආදායම වැඩි කර ගැනීමටත්, අපේ බදු පදනම ශක්තිමත් කර ගැනීමට අවශ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කිරීම.

  • සහනදායි මිලකට ලබාදෙන බල ශක්ති සේවාත්, පාඩු ලබන රාජ්‍ය ව්‍යාපාර යලි ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම.

  •  ලංකාවේ ණය යලිත් නැවත ගෙවීමේදී තිරසාර ලෙස ගෙවීමට අවශ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කිරීම.

  • මුල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය ශක්තිමත් කිරීමටත් ඒ තුළින් ඉහළ යමින් පවතින උද්ධමනය (inflation) පාලනය කිරීම.

  • සමාජ ආරක්ෂණ ජාල ශක්තිමත් කිරීම හා එයින් ආවරණය කරන පදනම විශාල කිරීම.

  • ආර්ථික වර්ධනය සීඝ්‍ර කිරීම සදහා කාන්තා ශ්‍රම බලකා දායකත්වය ඉහළ නැංවීම, තරුණ විරැකියාව අඩු කිරීම, වෙළදාමේ ලිහිල්කරණය හා දුෂණය අවම කිරීම.

තත්සරණී සිරිවර්ධන 

(2021.04.01) 

හිඟන්නාගෙත් pocket එකට ගහන මුදල් අච්චු ගැහීම

මේ දවස්වල social media වල නිරන්තරයෙන් දකින්න පුළුවන් posts තමයි දවසකට මෙච්චර ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව විසින් මුදල් අච්චු ගහලා තියෙනවා කියලා. මෙහෙම මුද්‍රණය කරා කිව්වට කවුරුත් කතා කරන්නේ නැහැ ඇයි මෙච්චර සල්ලි ප්‍රමාණයක් මුද්‍රණය කරන්නේ කියලා. ඉතින් මේ ලිපියේ අරමුණ තමයි සල්ලි අච්චු ගැසීම හා ඒකෙන් අපේ pocket එකට වෙන බලපෑම තේරුම් කරන එක. 

අපි මුලින්ම බලන්න ඕනේ ඇයි ලංකාව මුදල් අච්චු ගහන්නේ කියලා. අපි ගෙදරක අදායම් වියදම් ගැන බලනවා වගේම, රටක් දුවද්දීත් ඒ රටේ අදායම් වියදම් ගැන බලන්න ඕනේ. මොකද රටකට අදායම් වලට වඩා වියදම් වැඩිනම් එතන අයවැය හිඟයක් පවතිනවා. ලංකාවේ අයවැය හිඟය දැන් අවුරුදු ගානකම ඉදන් තියෙන එකක්. 2020 අවුරුද්දේ අයවැය හිඟය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රතිශතයක් විදියට 11.1%, මේකේ රුපියල් වල වටිනාකම වෙන්නේ රු.ට්‍රිලි. 1.6ක්. එතකොට සාමාන්‍යයෙන් නම් ගෙදරක වියදම් වැඩි වෙලා අදායම අඩු වෙද්දී ආයේ පඩි හම්බ්වෙනකල් ඉතුරු සති ටික දුවා ගන්න එක්කෝ loan එකක් ගන්නවා එහෙම නැත්තම් කාගෙන් හරි ඉල්ල ගන්නවා. හැබැයි ලංකාවේ අයවැය හිඟය එන්නේ රු.මිලි වලින් නිසා හැමදාම loan ගගහා කරන්න අමාරුයි. එතකොට ලංකාව විතරක් නෙමෙයි බොහෝ රටවල් කරන්නේ ඒ අයවැය හිඟය පියවන්න මහ බැංකුවෙන් මුදල් අච්චු ගහනවා. මහ බැංකු අධිපති අජිත් නිවාඩ් කබ්‍රාල් මහතා ප්‍රකාශ කරලා තියෙන විදියට රු.ට්‍රිලි. 1.4 ක් විතර 2021 වර්ෂයේදී මුදල් අච්චු ගහලා තියෙනවා කියලා. 

දැන් අපි බලන්න ඕනේ මුදල් අච්චු ගැහුවම එකෙන් උද්ධමනයට  වන බලපෑම මොකද්ද කියලා. සාමාන්‍යයෙන්  ආර්ථික විද්‍යාඥයින් දක්වන අදහසක් තමයි රටක් මුදල් අච්චු ගහන්න ඕනේ ඒ රටේ ආර්ථික වර්ධන වේගයට අනුකූලවයි. උද්ධමනය තුලින් සිද්ද වෙන්නේ භාණ්ඩ වල මිල ගනන් ඉහළ  යනවා. 2020 වර්ෂය සදහා ආර්ථික වර්ධන වේගය -3.6%. එතකොට දැන් පේනවා ඕයගොල්ලෝන්ට මෙහෙම මුදල් අච්චු ගැහුවම අපේ ආර්ථිකයේ මුදල් සැපයුම වැඩි වෙනවා, හැබැයි අපේ ආර්ථිකය විශාල වෙන්නේ නැහැ, (ඒ කියන්නේ අපේ නිෂ්පාදන ප්‍රමාණය වැඩි වෙන්නේ නැහැ). එතකොට වෙන්නේ පොඩි භාණ්ඩ ප්‍රමාණයක් පිටි පස්සේ විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් හබා යනවා. එතොට වෙන්නේ මේ භාණ්ඩ වල මිල ගණන් ඉහළ යන එක තමයි. හැබැයි ඉතින් ප්‍රශ්නේ වෙන්නේ මේ මිල වැඩි වෙන හැම වාරයක් තිස්සෙම ඔයගොල්ලොන්ගේ පඩි වැඩි වෙන්නේ නැහැනේ, ඉතින් උද්ධමනය වැඩි වෙනවා කියන්නේ ඔයගොල්ලොන්ගේ පඩියෙන් මිලදී ගන්න පුළුවන් භාණ්ඩ ප්‍රමාණය අඩු වෙන එකයි. 

ගොඩක් අය හිතන් ඉන්නවා දැන් මේ අයවැය හිගය අඩු කරන්න imports අඩු කරාම හරි කියලා. අපි ඔතනින් තමයි වරද්ද ගන්නේ, මොකද අපි අපේ ආනයන අඩු කරපු ගමන් සිද්ද වෙන්නේ අපේ අපනයනත්(export) අඩු වෙන එකයි. මේක කවුරුත් පිළිගන්න කැමති දෙයක් නෙමෙයි. අපි කියන්නේ අපේ අපනයන අඩු වෙන්නේ, අපේ imports වල වැඩි හරියක්ම තියන්නේ අපි අපේ අපනයන වලට යොදා ගන්න දේවල්. 2020 මහ බැංකු වාර්තාව අනුව 56.6% අපි ආනයන(import) කරලා තියන්නේ අන්තර් භාණ්ඩ (උදා: තෙල්, රෙදි පිළි උපාංග, පොහොර etc). 

අනිත් කාරණාව තමයි අපේ මේ භාණ්ඩ වල මිල වැඩි වෙන්නේ අපේ විනිමය අනුපාතය ඉහළ යන නිසා කියන එක තමයි හැමෝගෙම අදහස. අපේ විනිමය අනුපාතය ඉහළ යන්නේ රජය විසින් අනුගමනය කරපු වැරදි ප්‍රතිපත්තියක් නිසා. ඔවුන් විදේශ විනිමය අනුපාතය  එක මට්ටමේ තියාගන්න එයට පාලන මිලක් නියම කලා, එතකොට තමයි අපි කිවුවේ රු.205 ඩොලර් නැති උනාට රු.260 ඩොලර් තියෙනවා කියලා. එතකොට මේ ප්‍රශ්නේ විසදන්න import අඩු කරලා හරි යන්නේ නැහැ. අපි අවුරුදු ගානක් ඉඳන්ම Imports අඩු කරපු එක තමයි කරේ. ඒක විසඳුමනම් ඉතිං ඇයි තාම මෙච්චර imports අඩු කරලත් අපිට විනිමය අර්බුදයක් ඇති වුණේ. ඒක නිකන් අපි අපේම ඇහැට ඇන ගන්නවා වගේ වැඩක්. අන්තිමට අපිට අපනයන වලින් එන ඩොලර් ප්‍රමාණයවත් රටට එන්නේ නැහැ.

වර්තමානයේ පාවිච්චි කරන නූතන මුල්‍ය නියාය, ඒ නියායෙන් කියන්නේ රටකට අය වැය පරතරය පියවීමට කොච්චර මුදල් අච්චු ගැහුවත් කමක් නැහැ කියලා. මේ නියාය ඇමරිකාව, ජපානය වගේ ස්ථාවර මුදල් එකක වලට වැඩ කලාට ලංකාව වගේ කුඩා ආර්ථිකයන් තියෙන රටවලට වැඩ කරන්නේ නැහැ. 

අන්තිමට ඉතින් මහ බැංකුව අච්චු ගහන මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි  වෙන්න  ඔයාගෙයි මගෙයි pocket එකෙන් යන ගාන තමයි වැඩි වෙන්නේ. 

තත්සරණී සිරිවර්ධන 

(2021.03.22) 

ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව රු.බිලි. 707 ණයයි. රු.බිලි. 61 පාඩු ලබනවා.

ලංකාවේ මේ තියෙන තෙල් ප්‍රශ්නය ගැන දැන් ගොඩක් දෙනෙක් කතා කරනවා. මොකද දැන් බලන බලන petrol shed එකක පෝලිම. සමහරක් තැන් වල පෙට්‍රල් ඇත්තෙත් නැහැ.දැන් මේ ඇතිවෙලා තියෙන තත්ත්වය තේරුම් ගන්න නම් අපේ රටේ පසුබිම මුලින්ම තේරුම් ගන්න ඕනේ. 

2020 වර්ෂයේදී ලංකාවට ආනයන කරපු වැඩිම (තනි) ආනයනය වුනේ තෙල් (gross fuel). මේක මුලු ආනයන වල ප්‍රතිශතයක් විදියට ගත්තෝත් 15.8% , මුලු වටිනාකම ඇ.ඩො.බිලි 2.5 වෙනවා. ලංකාවට තෙල් සැපයුම් කරන්නේ ආයතන දෙකක් තුලින් පමණයි. ඒ ලංකා ඉන්දියන් ඔයිල් සංස්ථාව (IOC) හා ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව (CEYPETCO). දැන් මේ ආයතන දෙක ගත්තම තෙල් මිල ගණන් වල පැහැදිලි වෙනසක් තියෙනවා. IOC එකේ පෙට්‍රල් ලීටරයක මිල රු.204 වෙනවා වගේම ඩීසල් ලීටරයක මිල රු.139 වෙනවා. ඛනිජ තෙල්  සංස්ථාව ගත්තම පෙට්‍රල් (92) ලීටරයක මිල රු.177  වගේම ඩීසල් ලීටරයක මිල රු.121 වෙනවා.  

මේ තෙල් අර්බුදය ඇතිවෙන්න ප්‍රධාන හේතු ගණනාවක් තිතියෙනවා. ඒවා අපිට එකින් එක විග්‍රහ කරලා දක්වන්න පුළුවන්. 

මුලින්ම තියෙන ප්‍රශ්නය තමයි ලංකා ඛනිජ තෙල්  සංස්ථාව තෙල් මිනිසුන්ට ලබා දෙන්නේ සහන මිලකට. අපි අපේ අසල්වාසීන් වෙන රටවල් (ඉන්දියාව, බංගලාදේශය,පකිස්ථානය හා නේපාලය) එක්ක තෙල් මිල ගණන් සන්සන්ධනය කරලා බැලුවම, අපිට පෙන්නේ මේ කලාපයේ අඩුම තෙල් මිලක් නියම කරලා තියෙන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ. මෙහෙම වෙන්න හේතුව තමයි මේ තෙල් මිල ලෝක වෙළදපොලේ තියෙන තෙල් මිල හා යාවෙන්නේ නැති එකයි. ඉතින් මෙහෙම ගෙන්නන මිලට වඩා අඩු මිලකට තෙල් විකුණනකොට පාඩු ලබන එක අහන්න දෙයක් ද? ලංකාවේ තෙල් මිල නියම කිරීමේ සුත්‍රයට අනුව අපි පෙට්‍රල් ලිටරයකින් රු.18.37 පාඩු ලබනවා වගේම ඩීසල් ලීටරයකින් රු.46.80 පාඩු ලබනවා. මේක සුළු පාඩුවක් කියලා කෙනෙක්ට හිතෙන්න පුළුවන්. නමුත් අපි තෙල් ගෙන්නනේ මෙට්‍රික් ටොන් වලින්. එතකොට හිතා ගන්න පුළුවන් කොච්චර පාඩුවක්ද කියලා.  

ඉතින් මෙහෙම සහන මිලකට තෙල් ලබා දුන්නේ අද ඊයෙක නෙමෙයි. මේක දැන් අවුරදු ගානක ඉදන් වෙනවා. එතකොට මේ ඇතිවෙන පාඩු හැම එකක්ම දරාගන්න වෙන්නේ රජයට. 2021 ජුලි 31 වෙද්දී ලංකා ඛනිජ තෙල්  සංස්ථාව දරන පාඩුව රු.බිලි. 61 ක්.හැබැයි 2021ට ලංකා ඉන්දියන් ඔයිල් සංස්ථාව (IOC) එක ලබපු ලාභය රු.මිලි. 988. එතකොට මේ ලංකා ඛනිජ තෙල්  සංස්ථාව ලබන පාඩු හැම එකක්ම දරන්න වෙන්නේ රජයේ බැංකු වලට. මුදල් අමාත්‍යංශයට අනුව 2021 ජුලි 31 වෙද්දී ලංකා ඛනිජ තෙල්  සංස්ථාව රාජ්‍ය බැංකු වන මහජන බැංකුව, ලංකා බැංකුව ගෙවිය යුතු ණය ප්‍රාමණය රු.බිලි 707 ක්.

මේ තෙල් අරබුදයට තවත් හේතුවක් වෙලා තියෙන්නේ ලංකාවේ තෙල් වෙළදපොලේ තියෙන ද්වී අධිකාරිය. ඒ කියන්නේ මේ වෙළදපොලේ  ඉන්නේ ප්‍රධාන තරගකරුවන්   දෙන්නෙක් විතරයි. අපි හැමෝම දන්න විදියට මේවගේ වෙළදපොලක් තියෙනකොට සම්පුර්ණ ඒ වෙළදපොළ හසුර වන්නේ මේ ආයතන, ඒවගේම ඒගොල්ලෝන්ට තෙල් වල මිලටත් ලොකු බලපෑමක් කරන්න පුළුවන්. 

මේ ප්‍රශ්නෙන් ගොඩ එන්න නම් එක විදියකට මේ වෙළදපොළ විවෘත කරන්න ඕනේ. උදාහරණයක් විදියට සිංගප්පුරුවේ තෙල් වෙළදපොලේ තරගකරුවන්  පස්දෙනෙක් ඉන්නවා. ෂෙල් (shell), කැල්ටෙක්ස් (caltex), SPC මේ අතර වෙනවා. එහෙම උනොත් ගොඩක් තරගකරුවන්  වෙළදපොලේ ඉන්න නිසා මිලට වැඩි බලපෑමක් කරන්න මේ ආයතන වලට බැරි වෙනවා. ඒවගේම තමයි තෙල් හිඟයක් ඇති වෙන්නෙත් නැහැ. එතකොට ඔයගොල්ලොන්ට තෙල් ගහන්න පෝලිම් වල ඉන්න ඕනෙත් නැහැ. 

අපිට අපේ තෙල් වෙළදපොල විවෘත කරන්න බැරි නම්, අවමවශයෙන්  අපේ තෙල් මිල වෙළදපොළ මිලට හරියන්න හදන්න ඕනේ. ඒ කියන්නේ අපි මිල සුත්‍රයක් හදුන්වා දෙන්න ඕනේ. ලෝක මිල ඉහල යද්දි අපේ මිල ඉහල යන්නත්, ලෝකේ මිල පහල යද්දී අපේ මිල පහල යන්නත්. එතකොට ඛනිජ තෙල්  සංස්ථාව පාඩු ලබන්නෙත් නැහැ, මෙච්චර ණය වෙන්නෙත් නැහැ. 

ගොඩක් දෙනක් මේ තෙල් මිල ඉහල යන එකට විරුද්දයි. ලෝක බැංකුවෙන් දක්වලා තියෙන විදියට දිළිඳු නොවන ජනතාව තමයි ඉන්ධන සහ විදුලිය විශාලම ලෙස පාරිභෝජනය කරන්නේ. සමාජයේ ඉහළ ස්ථරයේ 30%ක් තමයි  ඉන්ධනවලින් 70%වක්ම  පරිභෝජනය කරන්නේ. ඉතින් එහෙම බලනකොට ඇයි අපේ රජය ණය වෙලා සල්ලි තියෙන මිනිස්සුන්ටම  සහන ලබදෙන්නේ. ඇත්තටම බලාගෙන යද්දී තෙල් වල සහනදායි මිලෙන් වාසි වැඩිහරියක් ලබලා තියෙන්නේ සල්ලි තියෙන මිනිස්සු. 

හැබැයි තවත් කෙනෙක්ට කියන්න පුළුවන් මේ තෙල් මිල ඉහළ යන එක පොදු ප්‍රවාහන අංශයට (දුම්රිය ගාස්තු, බස් ගාස්තු), වතුර බිල් වලට වගේම light බිල් එකටත් බලපානවා කියලා. ඔව් ඒක ඇත්ත. අපි කියන්නේ ඒ ආර්ථිකමය වශයෙන් පහත් ස්ථරයේ ඉන්න ජනතාවට cash transfer system එකකට මුදල් ලබා දෙන්න. එතකොට මේකෙන් වෙන්න ඇති නැති හැමෝටම සහනාදාර දෙනවට වඩා නැති කොටසට අවධානය යොමු කරලා ඔවුන්ට සහනාධාර දෙන එකයි.  

මේ දේවල් කරන්න ලේසි නැහැ. හැබැයි අපි මේ ඉන්න තත්ත්වය උඩ මේක තමයි අපිට වැඩි ප්‍රශ්න ඇති නොවී කරන්න පුලුවන් ලේසිම දේ. අපිට මේ අර්බුදයෙන් ගොඩඑන්න නම් දීර්ග කාලීන වෙනස්කම් කරන්නම වෙනවා. තමන්ගේ පුද්ගලික වාසිය නොතකා රටක් විදියට අපි ප්‍රශ්නයට විසදුම් හොයන්න ඕනේ . මොකද මේ ප්‍රශ්න වලට තවකලික විසදුම් වැඩක් වෙන්නේ නැහැ. මේච්චර කල් කලේම මේ ප්‍රශ්න වලින් ලිස්සලා යෑම විතරයි. එකේ ප්‍රතිපල අපි දැන් අත්විදිනවා. මේ නිසා මේ තෙල් ප්‍රශ්නෙත් විසදගන්න නම් සදහන් කරපු විසදුම් වලට අකමැත්තෙන් හරි යන්නම වෙනවා. 

තත්සරණී සිරිවර්ධන 

(2021.03.03) 

කාන්තාවන් රැකියාවේදී ලිංගික හිංසනයට මුහුණදීම රටේ ආර්ථිකයට බලපාන්නේ කොහොමද?

බොහෝ දෙනා වැඩිපුර කතා නොකලත්, ලංකාවේ ශ්‍රම දායකත්වයට බලපාන ප්‍රධාන මාතෘකාවක් ගැන ලියන්න මම හිතුවා. ශ්‍රමය කියල කියන්නේ ආර්ථිකයක වැදගත්ම කොටසක්. භූමිය, ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය සහ ව්‍යවසායනේ ඉතිං මූලික නිෂ්පාදන සා​ධක කියල අපි අ.පො.ස සාමාන්‍ය පෙළටත් ඉගෙන ගන්නේ. ඉතින් කාන්තා ශ්‍රම දායකත්වය අඩු වෙන්න බලපාන සාධක අතර තවත් එක සාධකයක් තමයි කාන්තාවන් රැකියාවේදී මුහුණ දෙන ලිංගික හිංසනය. ගොඩක් දෙනා අවධානය යොමු නොකලත්, මේකෙන් රටක ආර්ථිකයට වෙන බලපෑම ඉතා විශාලයි. 

අපි අපේ ශ්‍රම බලකායේ දායකත්වය මනින්න යොදාගන්න සංගුනකයක් තමයි, ශ්‍රම බලකා දායකත්ව අනුපාතය. මේ සංගුනකයෙන් අපිට අදහසක් ගන්න පුළුවන් අපේ රටේ කීදෙනෙක් රැකියාවක නිරතවෙනවද, හා රැකියාවක් කරන්න බලාපොරොත්තු වෙනවද කියලා. ජනලේඛන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුවට අනුව 2021 වසරේ 2 වන කාර්තුව වෙනකොට අපේ මුළු ශ්‍රම බලකා දායකත්වය 49.8%ක්. හැබැයි ලංකාවේ කාන්තා ශ්‍රම බලකා දායකත්වය 30.9% වෙද්දී, පුරුෂයන්ගේ ශ්‍රම බලකා දායකත්වය 71.1% වෙනවා.  

 ජනලේඛන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුවට අනුව  2019 වෙද්දී වැඩ කරන වයසේ ජනගහනයෙන් 43.6% පිරිමි වෙද්දී 53.7% කාන්තාවන් වෙනවා. මේ දත්ත වලින් අපිට පේන්නේ ලංකාවේ  වැඩිහරියක් වැඩකරන වයසේ කාන්තාවන් හිටියට, එගොල්ලොන්ගෙන් අපේ ආර්ථිකයට ලැබෙන දායකත්වය හරිම අඩුයි. 

අපි මුලින්ම බලන්න ඕනේ මේ ලිංගික හිංසනය කියන්නේ මොකක්ද කියලා.  ශ්‍රී ලංකා දණ්ඩ නීති සංග්‍රහයට අනුව, සේවා ස්ථානයේ ඉන්න බලධාරියෙකු විසින් භාවිතා කරන වචන හෝ ක්‍රියාවන් තුළින් සිදුවන ලිංගික හිරිහැර මෙයට ඇතුලත් වෙනවා. ලංකාවේ නීතිය යටතේ රැකියාවේදී වෙන ලිංගික අතවරයන් අපරාධී ක්‍රියාවක් ලෙස සැලකුවත්, ලංකාවේ කාන්තාවන් නිරන්තරයෙන් මේ සිදුවීම් වලට මුහුණ දෙනවා. මේ හා තියෙන සමාජ අපකීර්තිය නිසා  රැකියාවේදී වෙන ලිංගික අතවරයන් ගැන ගොඩක් දෙනෙක් කතා කරන්නේ නෑ.

දැන් ලංකාවේ තත්ත්වය ගත්තොත්, ශ්‍රී ලංකා වෛද්‍ය සංගමය 2011 වර්ෂයේදී සිදු කරලා තියෙන පරීක්ෂනයක් අනුව කාන්තා ඇගළුම් සේවිකාවන් 57% තම රැකියා ස්ථානයේදී ලිංගික හිරිහැර වලට ලක්වෙලා තියෙනවා. ඊට අමතරව කාර්මික අංශයේ රැකියාවේ නිරත වෙන කාන්තාවන් 62.3% යම් ආකාරයක ලිංගික හිරිහැරයකට මුහුණ දීලා තියෙනවා. 

තවත් ප්‍රධාන කාරණයක් වෙන්නේ ජාත්‍යන්තර කම්කරු සංවිධානය සිදු කරපු සමික්ෂනයට  දායකවූ කාන්තාවන්ගෙන් 60% ප්‍රකාශ කරලා තියෙන්නේ රැකියා ස්ථානයේ ලිංගික හිරිහැර වලට නොවනවා කියලා සහතික වෙනවා නම් ඔවුන් රැකියාවට යන්න කැමැත්තක් තියෙනවා කියලයි.

මහ බැංකු 2020 වාර්තාවට අනුව අපනයන වලින් ලංකාවට වැඩිම  ආදායමක්  ලැබෙන අංශ දෙකක් තමයි ඇගලුම් හා රෙදිපිළි කර්මාන්තය (12.4%) හා තේ කර්මාන්තය (44%). මේ අංශ දෙකේම වැඩිපුරම සේවය කරන්නේ කාන්තාවන්. ඔවුන් නිසා තමයි අපි මේ හැමෝම කතා කරන ඩොලර් හිගය පොඩ්ඩක් හරි කළමනාකරණය කරගන්න පිටුවහලක් ලබලා දෙන්නේ. ඉතින් අපිට රජයක් විදියට, පුරවැසියන් විදිහට  වගකීමක් තියෙනවා මේ අංශ වල වැඩ කරන්න කාන්තාවන්ට වැඩ කරන්න හොද පරිසරයක් හදලා දෙන්න.   

ඉතින් මේ දේ ඇගලුම් හා තේ කර්මාන්ත වලට විතරක් සීමා වෙලා නොකර, අපේ රටේ පුද්ගලික හා රජයේ ඕනෙම රැකියා ස්ථානයක කාන්තාවන්ට වැඩ කරන්න හිතකර පරිසරයක් හදන්න ඕනේ.

එක්සත් ජාතීන්ගේ ජනගහන අරමුදලට අනුව ලංකාවේ බොහෝ ආයතනවල ලිංගික හිරිහැර සම්බන්දයෙන් හා ලිංගික හිරිහැර අවම කිරීමට ඇති යාන්ත්‍රණය සම්බන්දයෙන් සේවකයන් දැනුවත් කිරීම අඩුයි. එතකොට එකේ ප්‍රතිඵලයක් විදියට ලිංගික හිරිහැරයකට මුහුණ දෙන කාන්තාවන්ට අසාධාරණ ලෙස දඩුවම් කරනවා කියලයි ඔවුන් දක්වන්නේ. 

මේ ලිංගික හිරිහැර නිසා  කාන්තාවන්ට නුසුදුසු වාතාවරණයක් තමන්ගේ රැකියා ස්ථානය තුළ ඇති කරනවා. ​මේකෙන් වෙන්නේ තව තවත් කාන්තාවන්ගේ ශ්‍රම බලකා දායකත්වය අඩුවෙන එක. මොකද මේ වගේ දෙයකට මුහුණ දීපුවාම කාන්තාවන්ගේ ගෙදර මිනිස්සු කියන්නේ වැඩට යන්නේ නැතුව ගෙදරට වෙලා ඉන්න කියලයි. ඉතින් මේකේ ප්‍රතිඵලයක් විදියට සේවා ස්ථානයෙන් මිනිසුන් ඉවත් වීම එන්න එන්න වැඩි වෙනවා. ඉතින් අනිත්මට වැඩ කරන්න මිනිස්සුත් නැ. එතකොට වෙන්නේ පිටරටින් සේවකයෝ ලංකාවට ගේන්න.

මේකට අමතරව සේවා දායකයෙක් විදියට ඒ රැකියා ස්ථානයේ නමත් පලුදු වෙනවා. මොකද මේ ගැන කටින් කට ගියාම මිනිස්සු කොච්චර vacancy තිබ්බත් apply කරන්නේ ​නෑ. ඉතින් මේකෙන් පාඩුව වෙන්නේ තමන්ගේ කර්මන්තටමයි. ඉතින් සේවා දායකයාට ලොකු වගකීමක් තියෙනවා සියලුම සේවකයන්ට වැඩ කරන්න සුදුසු පරිසරයක් ලබලා දෙන්න.  

මේ රැකියා ස්ථානයේ  ලිංගික හිරිහැර නිසා අපිට නැති වෙන්නේ අපේ රටේ ශ්‍රම බලකායමයි. විවිද හේතුන් නිසා ගෙදරට වෙලා ඉන්න කාන්තාවන්, අපේ ශ්‍රම බලකායේ භාවිතා නොකළ ශ්‍රමයයි. අපිට හරියට ඒ ශ්‍රමය භාවිතා කලොත්, අපේ රටේ නිෂ්පාදන දායකත්වය වැඩි කරගන්න පුලුවන්. ඒවගේම රටේ ආර්ථිකයේ ඵලදායිතාව වැඩි කර ගන්නත් පුළුවන්. 

තත්සරණී සිරිවර්ධන 

(2021.02.17) 

රජයේ ලොකුම ව්‍යාපාර 5 දවසකට ලබන පාඩුව රු.මිලි. 384.

ගියපාර ලියපු මගේ articel එකට කෙනෙක් comment කරලා තිබුණා අපි ​ඛනිජ තෙල් ස​හ විදුලි බලය මුදල් වලට ගන්නවා නම් කොහොමද මේ ආයතන පාඩු ලබන්නේ කියලා. ඒවගේම මෙච්චර ණය වෙලා තියෙන්නේ කොහොමද කියලත් අහල තිබු​ණා. ඉතින් මම හිතුවා මේකට පිළිතුරක් ලියන්න. 

ඇඩ්වොකාටා ආයතනයේ වර්ගීකරණයට අනුව ලංකාවේ රාජ්‍ය සතු ව්‍යපාර 527ක් තියෙනවා. හැබයි මහ භාණ්ඩාගාරයේ හදුනාගත් ක්‍රමෝපායි​ක රාජ්‍ය සතු ව්‍යපාර 52 ක් තියෙනවා. 2006 වර්ෂයේ සිට 2020 වර්ෂය දක්වා මේ ව්‍යාපර 52ක ලබපු මුලු පාඩුව රු. ට්‍රිලියන 1.2ක් වෙනවා.

2020 වෙනකොට ලංකාවේ ලොකුම රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාර 5 වුනු ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව,ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය, ශ්‍රී ලන්කන් ගුවන් සමාගම, ස.තො.ස,ජාතික ජලසම්පාදන හා ජලාපවහන මණ්ඩලය එක දවසකට ලබන පාඩුව රු.මිලි. 384ක් වෙනවා.

අපි දැන් බල​මු මේ ප්‍රධාන රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාර කොච්චර පාඩු ලබනවාද කියලා. 

  • ශ්‍රී ලන්කන් ගුවන් සමාගම 2009 වසරෙන් පස්සේ 2020 වෙනකන් කවමදාවත් ලබා ලබලා නැහැ. රු.බිලි. 47 ක පාඩුවක් ශ්‍රී ලන්කන් ගුවන් සමාගම 2020 දී ලබලා තියෙනවා. රජයේ ඇපකර මත ලබා ඇති ණය (ඒ කියන්නේ රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාර වලට මොකක් හරි ණයට ගන්න ඕනේ වුනාම රජය ඇප වෙලා ගත්ත ණය ) ප්‍රමාණය රු.බිලි. 43ක්. 

  • ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව අවුරුදු 2 කට පස්සේ 2020 තමයි ලාබ ලැබුවේ. 2018 හා 2019 අවුරදු වලදි ලබපු පාඩු රු.බිලි. 105ක් හා  රු.බිලි.10ක්. බැංකු සදහා නොපියවූ ණය (outstanding debt to banks) ප්‍රමාණය රු.බිලි 524ක්.

  • ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය 2020 අවුරුද්දේ ලබපු පාඩුව රු.බිලි. 62. ඔවුන් දරණ සම්පුර්ණ ණය ප්‍රමාණය රු.බිලි 96 වෙනවා.

දැන් තියෙන ලොකුම ප්‍රශ්නේ තමයි මෙච්චර මේ රාජ්‍ය සතු ව්‍යපාර පාඩු ලබන්නේ ඇයි කියලා.

මේකට තියෙන එක ප්‍රධාන හේතුවක් තමයි මේ රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාර බහුතරයකට තියෙන්නේ ඒකාධිකාරී බලයක්. ඒ කියන්නේ ඒගොල්ලෝ මහජනතාවට ලබාදෙන සේවය වෙන කවුරුත් ලබාදෙන්නේ නැ. උ​දා: ජාතික ජලසම්පාදන හා ජලාපවහන මණ්ඩලය. එතකොට මේ ආයතන වලට අරමුදල් සපයන්නේ රජයේ භාණ්ඩාගාරය තුලින්. එතකොට කොච්ච්ර පාඩු ලැබුවත් කවුරුත් මුකුත් කියන්නේ නෑ මොකද මේ සේවය ලබා දෙන්න වෙන කෙනෙක් නැති නිසා. ඇත්තටම පුද්ගලික අංශයේ ආයතනයකට ඒකාධිකාරයක් තිබුණනම් හොදට ලාභ ලබනවා. මොකද කිසිම තරගයක් නැති නිසා. ඒත් ඒකාධිකාරයක් තිබිලත් අපේ රාජ්‍ය ආයතන වලට ලාභ ලබන්න බෑ. එච්චරට අකාර්යක්ෂමයි. ලාභ ලබන බොහො රාජ්‍ය ආයතනත් ලාභ ලබන්නේ ඒකාධිකාර සහ බදු වලින් සහනයක් අරගෙනයි. 

තවත් එක් හේතුවක් තමයි මේ ආයතනවල වැඩ කරන සේවක පිරිස. මහ බැංකු වාර්තාවට අනුව 2020 වර්ෂයේ ලංකවේ රාජ්‍ය අංශයේ මුළු සේවක පිරිස මිලියන 1.5 වෙනවා. සමහරක් ආයතනවල ඕනෙවටත් වඩා සේවකයින් ඉන්නවා. ඉතින් පඩිනඩි ලබලා දෙන්න ගියාම ඉතින් ලොකු වියදමක්. 

තවත් ප්‍රධාන ප්‍රශ්නයක් තමයි මේ ගොඩක් සේවා, ඒ කියන්නේ විදුලිය, වතුර, තෙල් වගේ දේවල් මිනිසුන්ට රජය ලබලා දෙන්නේ සහන (subsidary) මිලකට. එතකොට ඒකෙන් එන පාඩුවත් දරාගන්න ඔනේ රජය. 

ඉතින් ඔන්න ඕකයි පිලිතුර. මෙච්චර පාඩු ලබලත් මෙච්චරකල් දුවන්නෙත් ඔන්න ඔය හේතු හින්දයි. ඉතින් මේකෙන් ගොඩ එන්න නම් අපිට මෙ රාජ්‍ය සතු ව්‍යාපාර ප්‍රතිව්‍යුහගත කරන්න වෙනවා. මෙක හැමෝම පිලිගන්න මතය නොවුනත් අවුරුදු ගනන් පාඩු ලබන ව්‍යාපාර පෞද්ගලීකරණය කරන්න ඔනේ. 

මොකද මේවා තව පාඩු ලබන කොට එකේ බරත් වැටෙන්නේ මහජනතාවට තමයි.

තත්සරණී සිරිවර්ධන 

(2021.02.07) 





විදුලිය අදත් කපයි ද?

ලංකාවේ power cut එකක්  කියන්නේ අපිට නම් අලුත් දෙයක් නෙමෙයි. අඩුම තරමේ මාසෙකට එක පාරක් හරි power cut එකක් එනවාමයි. හැබැයි ගිය අවුරුද්දේ මැද ඉදලා මේ විදුලිය විසන්දි කරන එක ගැන ගොඩක් දෙනෙක් කතා වුනා. මේකට ප්‍රධානම හේතුවක් උනේ දෙසැම්බර් 3 වෙනිදා මුලු ලංකාවේම විදුලිය විසන්දි වීමත් එක්කයි. ඒක නම් සිදු වුනේ බියගම හුවමාරුවේ සිදු වුනු බිදවැටීමක් නිසයි.

2022 අවුරුද්ද පටන් ගත්තත් හරි අපේ රටේ විදුලිය විසන්දී වීම් එන්න එන්නම වැඩි වුනා. එතකොට ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයෙන් විදුලිය කපන කාල සටහනුත් නිකුත් කලා. අපි දැන් බලන්න ඕනේ ඇයි මේ කවදත් නැතුව මේච්චර power cut කරන්නේ කියලා.

එක ප්‍රධාන හේතුවක් තමයි ලංකවේ එන්න එන්න වර්ෂාපතනය අඩුවෙනවා. මහ බැංකුවට  අනුව නොවෙම්බර් මාසයේ හා දෙසැම්බර් මාසයේ, විදුලි බල නිෂ්පාදනයට,ජල විදුලි දායකත්වය 68.4% හා  62.6% වුනා. ජනවාරි මාසය වෙනකොට මේ දායකත්වය 33.6%ට අඩු වුනා. එතකොට මේ අඩු වෙච්ච් විදුලි බල නිෂ්පාදනය පුරවන්න වුනේ තාප බල විදුලියෙන්. එතකොට අපිට පේනවා  තාප විදුලි බල ජනනය, වැඩිවෙලා තියෙන විදිහ. දැනේ මේ තාප විදුලි බල ජනනය ප්‍රධාන වශෙයන්ම සිදු වෙන්නේ මේ ගල් අගුරු හා තෙල් යොදා ගෙනයි. 

දැන් මේ වර්තමාන විදුලි කප්පාදු කිරීමට බලපාලා තියෙන එක ප්‍රධාන හේතුවක් තමයි රටට, විදුලි බලය නිෂ්පාදනය කරන්න අවශ්‍ය තෙල් හා ගල් අගුරු ලංකාවට ආනයනය කරන්න අවශ්‍ය ඩොලර් නැහැ.

 මහ බැංකුවට අනුව අපේ සංචිත ඇ.ඩොලර් බිලියන 3.1 එකක් තියෙනවා. මේක භාවිතා කරලා තමයි , රටේ පවතින අවශ්‍යතාවන්ට අවශ්‍ය දේවල් ආනයනය කරනනේ. උදාහරණයක් විදියට බෙහෙත්, ආහාර, පොහොර වගේ දේව​ල්. ඊට අමරව මේකෙන් තමයි අවශ්‍ය අපි ණය ගෙවන්නෙත්. ඉතින් ඒ හැමදේටම වියදම් කරලා තමයි තෙල් හා ගල් අගුරු ගේන්නේ.. ඉතින් ඇත්තටම බලනකොට අපිට ඩොලර් ප්‍රමාණය මදි මේ හැමදේම කරගන්න. 

ඉතින් අපි හැමෝම දන්න විදියට අපේ රටට ඩොලර් ගලා ඒම ප්‍රධාන ලෙසම අඩුවෙන්න ප්‍රධානම හේතුවක් වුනේ covid-19 වසංගත තත්ත්වයයි. නමුත් ඩොලර් අඩු ප්‍රශ්ණය අද ඊයෙ ආපු ප්‍රශ්ණයක් නෙවෙයි. කාලාන්තරයක් තිස්සේ ආර්ථිකයේ ප්‍රතිසංස්කරණ කරපු නැති නි​සා ආපු ප්‍රශ්ණය​ක්. Covid -19  ප්‍රශ්නය තවත් වැඩි කරා.  Covid -19 එන්න කලින් ලංකාවට වැඩිපුරම විදේශ විනිමයක් ගලගෙන ආවේ Tourism, විදේශ ප්‍රේෂණ (remittences) සහ ඇගලුම් කර්මාන්ත තුලින්. මේ හැම අංශයකටම මේ වසංගත තත්ත්වය බලපෑවා. හැබැයි මීට අමතරව ආණ්ඩුව විසින් ගෙන ඇති වැරදි ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති (ඩොලරයට පාලන මිලක් යෙදීම) මේ තත්ත්වය දරුණු කරන්න බලපාලා තියෙනවා. 

 මේ ප්‍රශ්න වලට අමතරව තව තියෙන ප්‍රධාන ගැටළුවක් තමයි, ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයට තියෙන ණය ප්‍රමාණය.  මුදල් අමාත්‍යංශයේ 2020 වාර්තාව අනුව ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය බැංකු වලින් ගත් ණය ප්‍රමාණය රු.බිලි. 96 විතර වෙනවා වගේම, ලංකා ඛනිජ තෙල්  නීතිගත සංස්ථාව සහ  ස්වාධීන විදුලි සැපයුම්කරුවන්ට ගෙවිය යුතු ණය ප්‍රමාණය රු.බිලි. 133 වෙනවා. එතකොට විදුලි බල මණ්ඩලය 2020 අවුරුද්දේ දුවලා තියෙන්නේ රු.බිලි.62 පාඩුවක් තියාගෙන. ඒ පාඩුව දළව​ශයෙන් මුලු අවුරුද්දෙම දුප්පත් මිනිස්සුන්ට සමෘධියට වියදම් කරනවා වගේ මුදලක්. 

විදුලි බල මණ්ඩලය, ඛනිජ තෙල්  නීතිගත සංස්ථාවට ගෙවන්න තියෙන ණය ප්‍රමාණය ගෙව්වේ නැති නිසා තමයි ඛනිජ තෙල්  නීතිගත සංස්ථාව අවශ්‍ය තෙල් ටික දීලා නැත්තේ. අපි අදුරේ ඉදියත්,බැලු බැල්මට නම් කරපු වැඩේ සාධාරනයි කියලා හිතෙනවා. ඛනිජ තෙල්  නීතිගත සංස්ථාව රු.බිලි. 529 බැංකු වලට ණය ගෙවන්න ඕනේ. 

පහුගිය දවස් වල සපුගස්කන්ද හා කැළණිතිස්ස විදුලි බලාගාර, වහලා දැම්මා ක්‍රියාත්මක වෙන්න තෙල් නැතුව. ඒවගේම නොරොච්චෝලේ විදුලි බලාගාරයෙත් විවි​ධ බිද වැටී​ම් තිබුණා. හැබැයි ඔන්‍න‍ අද (27) ඉදලා තව දවස් 10 සදහා විදුලිය සම්පාදනය කරන්න අවශ්‍ය තෙල් ප්‍රමාණය ලංකා ඛනිජ තෙල්  නීතිගත සංස්ථාව ලබාදීලා කියලා වාර්තා වුනේ.

අපිට හැමදාම මෙහෙම දුවන්න පුලුවන්ද ? රාජ්‍ය ආයතන එකිනෙකාට ණයයි. දුවන්නේ loss පිට. රටක් නෙමෙයි සාමාන්‍ය ගෙදරක්වත් වැඩි කල් දුවන්න බෑ මේ විදියට. අපි රටක් විදියට බලන්න ඕනේ ඊලග දවස හරි මාසේ හරි දුවන්නේ කොහොමද කියලා නෙමෙයි. ස්ථිරසාර ලෙස මේ ප්‍රශ්නෙන් ගොඩ එන්නේ කොහොමද කියලා. 

අපි හැමදාම කියනවා වගේ රජයේ පාඩු ලබන ආයතන ප්‍රතිවුහගත කරන්න ඕනේ. රටේ තියෙන ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ එන්න ඕනේ. මේ හැම දේකටම තවකාලික විසදුම්  හොයන්නේ නැතුව ස්ථිරසාර විසදුම් වලට ගිහින් අපි මේකෙන් ගොඩ එන්න ඕනේ. මොකද මේ ප්‍රශ්න වලින් අන්තිමට බැට කන්නේ හරියට වෙලාවට බදු ගෙවන සාමාන්‍ය අපිමයි. 

තත්සරණී සිරිවර්ධන 

(2022.01.29)



ඇයි මෙච්චර බඩු මිල වැඩි ?

ඇඩ්වොකාටා බත් කරි indicator එක 2021 දෙසැම්බර් මාසයේ මෙතෙක් සටහන් කරපු  වැඩිම අගය වාර්තා කළේ, සාමාජිකයින් හතරදෙනෙකුගේ නිවසක් සදහා, ආහාර ද්‍රව්‍ය වර්ග 10ක් සදහා යන වියදම සම්බන්ධවයි. නොවැම්බර් මාසයේදී බත් කරී indicator වාර්තා කල අගය රු.1387.65ක් වනවා වගේම, දෙසැම්බර් මාසයේදී මෙම අගය රු.1593.11 වුනා. මේක එක මාසෙකදී 15% ක වැඩි වීමක්.

මාසෙකින් මෙච්චර මිල වෙනස් වෙන්නෙ කොහොම ද? අපිට ඒ හේතු මේ විදියට විග්‍රහ කරන්න පුළුවන්. 

කොවිඩ් වසංගතය හා වැරදි ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති (ඩොලරයට දමා ඇති පාලන මිල) වල හේතුවක් විදියට වර්තමානයේ අපේ රටේ ඩොලර් හිඟයක් තියෙනවා. මේ හේතුව නිසා අපේ ආනයනයන් සීමා වෙලා. එතකොට අපි ආනයන කරන තෙල්, ගෑස්, ළූණු, ඖෂද හා අනෙකුත්  ද්‍රව්‍යන්ගේ මිල ඉහළ යනවා විතරක් නෙවෙයි ඒ භාණ්ඩ වර්ගයන් වල හිඟයක්ද ඇති වෙලා තියෙනවා. ඒවගේම අපේ රටට ඇවිත් තියෙන භාණ්ඩ, වරායෙන් නිදහස් කරන්න අවශ්‍ය ඩොලර් නැති නිසා ඒ භාණ්ඩ ප්‍රමාණය වෙළදපොලට මුදා හරින්න බැරි වෙලා තියෙනවා. ඊට අමතරව භාණ්ඩ ආනයනය කරන පිරිසට ණයවර ලිපි නිකුත්කර ගැනීමටත් ඉතාම අපහසුයි.

ඩොලර් හිඟයට අමතරව වෙළදපොලට සපයන භාණ්ඩ වල අඩුවක් තියෙනවා. මේකට ප්‍රධාන හේතුවක් වෙලා තියෙන්නේ, කොවිඩ් 19 වසංගතයත් සමග සැපයුම් ජාල වල පවතින අවහිරතාවන්. බොහෝ රටවල දේශසීමා ඉක්මවා සංචරණය තහනම් කරලා තියෙන නිසා තමයි මේ ප්‍රශ්නය ඇති වෙලා තියෙන්නේ. සමහරක් භාණ්ඩ මේ හේතුව නිසා අඩු වෙලා තියනවා වගේම අමතරව ආණ්ඩුව විසින් පනවපු ආනයන තහනම් නිසාත් මේ බඩු වල මිල ගණන් ඉහළ යාමට හා හිඟයක් ඇතිවීමට හේතු වෙලා තියෙනවා. ඒ වගේම ලෝක වෙළදපොලේ ප්‍රධාන අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ යාමක්ද පවතිනවා. කොවි​ඩ් වලින් පස්සේ නැව් ගාස්තු වැඩිවීමක් වගේම ලෝකයේ ඉල්ලුම ඉහළ යාම නිසා භාණ්ඩ වල මිලත් ඉහළ ගිහින්.

ඒ වගේම ප්‍රධානම වශයෙන් බලපාන ප්‍රශ්නයක් තමයි මහ බැංකුවෙන් සිදු කරණ මුල්‍ය පද්ධතියේ  ප්‍රසාරණයන් (සල්ලි අච්චු ගැසීම). ඒ කියන්නේ රජයෙන් සිදු කරන සමහරක් ව්‍යපෘති වලට අවශ්‍ය මුදල් සම්පාදනය කරන්න රජය මහ බැංකුවෙන් මුදල් අච්චු ගහනවා. මේ ක්‍රියාවෙන් ඇතිවෙන නරක ප්‍රතිවිපාක කිහිපයක් තියෙන​වා. මුලින්ම වෙන්නේ කෘතීම විදියට සපයන මුදල් නිසා විවිධ ඉදිකිරීම් ඇතුලු ආනයන අවශ්‍ය ව්‍යාපෘති වලට අමතර මුදල් යාමෙන් ආනයන සදහා තිබෙන ඉල්ලුම වැඩි වෙනවා. එතකොට මුලින්ම අපේ ඩොලර් වලට තිබෙන ඉල්ලුම වැඩි වෙලා විදේශ විනිමය අර්බුදයක් හෙවත් Balance of payment crisis එකකට මග පාදනවා. දෙවැනියට  මෙම ක්‍රියාව නිසා උද්ධමනය ඇතිවෙනවා. මේකෙන් බඩු මිල ඉහළ යනවා වගේම මිනිසුන්ට බඩු මිලදී ගැනීමට තියෙන හැකියාවත් අඩු වෙනවා. 

දැන් මේ තියෙන ගෑස් හිඟයත්, ගෑස් වල මිල ගණන් ඉහළ යාමත් සිදුවෙලා තියෙන්නේ හේතූන් ගණනාවක්  මතයි. එක හේතුවක් තමයි විදේශ විණිමයේ පවතින හිඟය හා ගෑස් වෙළදපොලේ පවතින කතිපයාධිකාරී තත්ත්වය. කතිපයාධිකාරී වෙළදපොලක් කියන්නේ ආයතන කිහිපයක් පමණ​ක් පවතින තත්ත්වයක්. මේ වගේ වෙළදපොලක ඒ ආයතන කිහිපයට විතරක් එකතු වෙ​ලා මිල තීරණය කරන්න පුළුවන්. මේ නිසා තමයි ගෑස් වෙළදපොලේ මෙවැනි අර්බුදකාරී තත්ත්වයක් උදා වුනේ.   

මේ හේතු වලට අමතරව ලෝකේ ආහාර වල හා භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ යාම, ලංකාවේ භාණ්ඩ හා සේවා වල මිල ඉහළ යාම සදහා බලපානවා. උදාහරණයක් ලෙස ලෝකේ තෙල් මිල ඉහළ යනවා නම්, ලංකාවේ තෙල් මිලත් ඉහළ යනවා. ඊට අමතරව කොවිඩ්-19 වසංගත තත්වයත් එක්ක භාණ්ඩ ප්‍රවාහණය කිරීමේදී ආරක්ෂාව සදහා ගන්න පියවර හේතුවෙනුත්  මේ භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ යනවා.

 මෙවැනි හේතුන් කිහිපයක් වර්තමානයේ භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ යාම සදහා බලපාලා තියනවා වගේම, මෙය මෙවැනි දරුණු තත්ත්වයක් බවට පත් වෙන්න ප්‍රධාන වශයෙන් අපේ අදූරදර්ශී  ප්‍රතිපත්ති හා කොවිඩ්-19 වසංගතය බලපාලා තියෙනවා.

බත් කරි Indicator එකට පිවිසෙන්න: www.bci.advocata.org.

තත්සරණි සිරිවර්ධන

(2022.01.20)