හැමෝගෙම කතාබහ වන්නන්තර විනාශය සහ පරිසරය සුරැකීම ගැන. වනාන්තර විනාශවීම පිටුපසින් තිබෙන ආර්ථික විද්‍යාව ගැනයි අපි අද කතා කරන්නෙ. බල්ලා ගැන රචනයක් ලියන්න කිව්වම මැක්කා ගැන රචනාවක් ලියනවා වගේ හැම එකේම ආර්ථික විද්‍යාව තියනවද කියල කෙනෙක්ට හිතෙන්නත් පුලුවන්. ඔව්. හැම එකකටම ආර්ථික විද්‍යාවක් තියනවා. ආර්ථික විද්‍යාව කියන්නෙ මිනිස්සු තීරණ ගන්න තාර්කික විදිය. මිනිස්සු තාර්කික විදියට තීරණ ගන්නෙ අපිට තිබෙන සම්පත් ප්‍රමාණය සීමිත නිසා. අවශ්‍යතා ගොඩක් තිබුණත් හැම එකම කරන්න තරම් හැකියාවක් නැති වෙද්දි අපිට වටිනාකමින් වැඩිම දේ තමයි අපි කරන්නෙ. බොහෝ දෙනෙක් වන්නතර විනාශය පිටිපස්සෙ දකින ආර්ථික විද්‍යාව තමයි මේ කැලෑ කපන්නෙ ලී බඩු හදන්න, මේ කැලෑ කපන්නෙ හෝටල් හදන්න වගේ පටු කෝණයකින්. ඒත් මේක පිටිපස්සෙ තිබෙන ආර්ථික විද්‍යාව ඊට වඩා සංකීර්ණයි
මං පාසල් යනකාලෙ මගේ ජීව විද්‍යා ගුරුතුමිය උගන්නපු පාඩමක් මට අද වගේ මතකයි. ඔන්න එකමත් කාලෙක වනාන්තරයක් තිබිල තියනවා මුවන්, සිංහයන් වගේ විවිධසතුන් වර්ග ජීවත් වෙන. ඒ කලේ හිටපු රජතුමා කැලේ හිටපු මුවන්ට හරිම ආදරෙයි. ඉතිං මුවන්ට තිබෙන ආදරේ නිසා රජතුමා බැලුව කාගෙන්ද මුවන්ට වඩිපුරම තර්ජනයක් තියෙන්නෙ කියල. බැලුවම වැඩිපුරම මුවන්ව දඩයම් කරන්නෙ සිංහයන්. ඉතින් රජතුමා මුවන් ටික ආරක්ෂා කරන අරමුණින් සිංහයන්ව දඩයම් කරල මරන්න කියල දඩයක්කාරයන්ට නියෝග කලා. සිංහයො ඔක්කොම මැරුනාම ටිකෙන් ටික මුවන් ප්‍රමාණය නැත්තං මුවන් ගහනය වැඩි වුනා. මුවන් ගාන වැඩිවෙනවත් එක්කම මුවන්ට වැඩි වැඩියෙන් කෑම ඕන වුණා. ඉතිං බෙල්ල දික්කරල කන්න පුලුවන් මට්ටම පහු වූනාට පස්සෙ මුවන් බඩගින්නට ගස් වල පොතු සහ කදවල් කන්න පටන් ගත්තා. කාලයක් යද්දි ගස් ටික මැරෙන්න ගත්ත. ගස් ටික මැරෙද්දි මුවන් ටිකත් මැරුණ. කැලයත් නැති වුනා. එක තීරණයක් නිසා දැන් සිංහයනුත් නෑ, මුවනුත් නෑ, ගසුත් නෑ, කැලෙත් නැති වුණා.
ආර්ථික විද්‍යාවෙත් වෙන්නෙ ඔය දේමයි. වෙළදපොලක් හරියට සමතුලිත පරිසර පද්ධතියක් වගේ. ඒ පද්ධතියට බාදා කරාම මුලු පද්ධතියම කඩා වැටෙනවා. රජය හරි වෙනත් තනි ව්‍යාපාරිකයෙක් හරි ඕනම බලවේගයක් මැදිහත් වෙලා වෙලදපොළට එක එක අත පෙවීම් කරාම මුලු වෙලදපොළම විනාශ වෙනවා.
වනාන්ත්තර එළිකිරීමෙ ප්‍රශ්නය පිටිපස්සෙ තියෙන්නෙ ඉඩම් ප්‍රස්ණයක් මිසක් වනාන්තර ප්‍රශ්නයක් නෙවෙයි. අපි මුලින්ම තේරුම් ගන්න ඕන ඉඩම් කියල කියන්නෙ සීමිත සම්පතක්. අපි වගේ කුඩා රටකට ඒක තවත් සීමිත සම්පතක්. අපිට වගා කරන්න අවශ්‍ය ඉඩ, වනාන්තර වලට යන ඉඩ, මහා මාර්ගවලට යන ඉඩ, නිවාස වලට යන ඉඩ වගේ ඉඩ යන හැම එකකටම අපිට ඉඩම් ඕන වෙනවා. ජනගහණය වර්ධනය වෙනවත් එක්ක වැඩි වැඩියෙන් අපිට මේ හැම දේකටම ඉඩම් ඕන වෙනවා. ඒ වගේම ඉඩ කඩක් ඕන හැම ආර්ථික ක්‍රියාකරකමක්ම ඉඩම් සදහා තරග කරනවා. දැන් සිදුවෙමින් පවතින්නෙ අපේ ඉඩ සදහා තියන තරගයෙන් වනාන්තර පරාජය වෙමින් යාමයි.
ඉඩම් වැඩි නොවුණාට ජනගහනය ක්‍රමයෙන් වැඩි වෙනවා. ජනගහනය වර්ධනය සෙමින් සිදුවුණත් ජනතාවගේ අවශ්‍යතා සදහා අවශ්‍ය ඉඩම් වැඩි වැඩියෙන් ඕන වෙනවා. ඉඩම් සමගම සම්බන්ධ තවත් සම්පත් ගණනාවක් තිබෙනවා. ජලය, භූගත ජලය, වනාන්තර සහ ඛණිජ සම්පත් වැනි බොහෝ සම්පත් ඉඩම් යන සීමිත සම්පතත් එක්ක එකට ගැට ගැහිල තියෙන්නෙ. ඒ නිසාම ඉඩම් සම්පත වැඩි කාර්යක්ෂමව පාවිච්චි කරන්න බැරි වෙන බොහෝ රටවල් වනාන්තර විනාශවීම්, පරිසර පද්ධති විනාශවීම් වගේ බොහෝ ප්‍රශ්න වලට මුහුණ දෙනවා.
බොහෝ දෙනෙක්ගෙන් ඇහුවහම වනාන්තර විනාශයට පිළිතුර කුමක්ද කියල ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගන්න බොහෝ දෙනෙක් ගාව තියෙන්නෙ පැලැස්තර සහ ජනප්‍රිය විසදුම්. “අපි වනාන්තර අලුතින් වගා කරමු, වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවට අලුතින් සේවකයන් බදවගෙන කැලෑ කපන අයව නීතියේ රැහැනට හසු කරගමු, සෑම නිවසකම ගසක් සිටවමු, පාරවල් වල මංතීරුව වල ගස් සිටවමු, ගැසට් පත්‍රයක් මගින් රක්ෂිත වනාන්තර වලට යාබද ඉඩම් රක්ෂිතයට අයිති ඉඩම් ලෙස නම් කරමු” වගේ අදහස් තමයි තියෙන්නෙ. ඒ අදහස් වල බැලූ බැල්මටම වරදක් නොමැති බව පෙනුනත් ප්‍රායෝගික අතින් මෙවැනි විශාල ප්‍රශ්නයකට පිලිතුරු එවැනි යෝජනා මගින් ලැබෙන්නේ නැහැ. එවැනි යෝජනා ක්‍රියාත්මක කරන නිසා තමයි අවුරුදු ගානක් විවිධඅකාරයේ රුක් රෝපන වන රෝපන ව්‍යාපෘති තිබිලත් 2017 දී 29.7% ක්ව තිබූ වන ආවරණය 2019 වනවිට 16.7% දක්වා අඩු වෙලා තියෙන්නෙ.
ඒ පිලිබද අවබෝධ කර ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාවේ භූමිය පිලිබද සංඛයා හා දත්ත ගැන අවබෝධයක් ලබා ගත යුතුයි. දත්ත වලට අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ සමස්ත භූමි ප්‍රමානයෙන් 85%ක් පමණ තිබෙන්නේ රජයේ ඉඩම්. රජයට අයිති ඉඩම් අතරට වන්නතර සහ ගංගා, ඇතුලු සොභාවික සම්පත් තියෙන ඉඩම් සහ පුරාවිද්‍යා ඉඩම් ඇතුලත්.
එහි තේරුම තමයි ඉතිරි 15% කට වගේ ඉතාම සුලු ප්‍රමාණයක් තමයි පෞද්ගලික ඉඩම් හෙවත් හරිහමං ඔප්පුවක් තියෙන ඉඩම් බවට පත්ව තිබෙන්නේ. දැන් රජයේ ඉඩම් සහ ඔප්පුවක් තියෙන පෞද්ගලික ඉඩමක් අතර වෙනස කුමක්ද? ඉඩමකට ඔප්පුවක් තිබුණොත් බැංකුවෙන් ණයක් ගන්න පහසුයි. ඒ වගේම ඉඩමට පැහැදිලි අයිති කරුවෙන් ඉන්න නිසා එම ඉඩම රැක බලා ගැනීම හෝ එම ඉඩමෙන් උපරිම ආර්ථික වාසි ලබා ගැනීමට ඉඩමේ අයිතිය තිබෙන කෙනාට මානසික වශයෙන් පෙලබීමක් තිබෙනවා.
අනෙක් අතින් ඉඩමක් රජයට අයිති වූ විට එම ඉඩමට ඔප්පුවක් නොමැති නිසා බැංකුවකින් ණයක් ලබා ගැනීම අපහසුයි. එම නිසා බොහෝ රජයේ ඉඩම් පවතින්නෙ සංවර්ධනය නොවූ මුඩු බිම් ලෙසයි. ශ්‍රී ලංකා දුම්‍ රිය දෙපාර්තමේන්තුවට අයිති ඉඩම් අපිට උදාහරණයකට ගන්න පුලුවන්. කොළබ පිහිටි දුම්‍ රිය ස්ථාන වාණිජ වටිනාකම අතින් ඉතා ඉහළයි. නමුත් කොළඹ ප්‍රධාන දුම්‍ රිය පොළ අතුලුව සියලුම දුම්‍ රිය ස්ථාන වාණිජකරණය වෙමින් මුදල් ඉපැයීම පවතින්නේ ඉතාම අවම මට්ටමකයි. දුම්‍ රිය ස්ථානයක වැසිකිලියකට ගියවිට මේ පිලිබද දල අදහසක් ඕනෑම කෙනෙකුට ලබා ගත හැකියි.
රජයට අයිති තවත් සමහර ඉඩම් බලපත්‍ර ක්‍රමයක් යටතේ වගා කිරීමට ගොවීන්ට අවස්තාව ලබා දී තිබෙනවා. නමුත් ගැටලුව එම ඉඩම් වල කිසිම ඉදිකිරීමක් කිරීමට, ඔවුන් කලින් එගගවූ වගාව හැර වෙනත් වගාවක් වගා කිරීමට නීතියෙන් ඉඩක් නැහැ. ඒ වගේම අදාල බලපත්‍ර ලාභී ඉඩම් සදහා බැංකු මගින් ණයක් ලබා ගැනීමටද නොහැකියි.
ඒ වගේම ලංකාවේ තිබෙන මෙලෙස තිබෙන බලපත්‍රලාභී ඉඩම් පරම්පරා ගණණාවක් දරුවන් අතර බෙදීයාමෙන් පවතින්නේ ඉතා කුඩා ඉඩම් කට්ටි ලෙසයි. උදාරණයක් ලෙස මුලින අක්කර 4ක බලපත්‍රයක් සහිත ඉඩමක් හිමි ගොවියාට දරුවන් 4 දෙනෙකු සිටියේ නම් එක් දරුවකුට එනම් දෙවැනි පරම්පරාවේ එක් ගොවියෙකුට ලැබෙන්නෙ අක්කර 1ක් පමණයි. දෙවැනි පරම්පරාවේ දරුවෙක්ට දවුවන් දෙනෙකු සිටියහොත් එක් දරුවෙක්ට ලැබෙන්නේ පර්චස් 80ක වැනි ඉඩම් ප්‍රමාණයක්. පර්චස් 80ක් පමණක් වගාකිරීමෙන් ජීවත් විය හැකි මට්ටමේ ආදායමක් ලබා ගත නොහැකියි. තාක්ෂණය නොමැතිව එවැනි කුඩා ඉඩක වාණිජ මට්ටමේ වගාවන් කිරීමද අපහසුයි. ඒ වගේම අදාල දරුවා නව ව්‍යවසායකයකු වුවත් ඔහුට ඉඩමේ සම්පූර්ණ අයිතිය නොමැති නිසා ආයෝජනයක් කිරිමට හෝ තාක්ෂණය යොදා හරිතාගාර ක්‍රමයට නවීන තාක්ශණය යොදා නව නිර්මාණයක් කිරීමට මෙම ඉඩම යොදා ගත නොහැකියි. මන්ද නීතියෙන්ම අදාල ඉඩම් වල ඉදිකිරීම් නීති විරෝදී ලෙස නම් කර තිබීමයි. එම හේතුවෙන්, පසු පරම්පරාවල ගොවි මහත්වරුන්ගේ දරුවන් සමාජ හේතු මගින් ඇතිවූ බලපෑම සහිතව ගොවිකමින් ඈත් වෙමින් නගරයට සංක්‍රමණය වූණා. ඒ අතරේදී තාක්ශණය ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය ප්‍රාග්ධනය නොමැති වීම නිසා එක් අක්කරයකින් ලැබෙන ඵලදාව එන්න එන්නම අඩු වුනා. එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස වැඩි වැඩියෙන් කෘශිනාශක සහ පොහොර භාවිතයටත් අපේ ගොවීන් යොමු වුණා. මෙහි අනෙක් පැතිකඩ එක් අක්කරයකින් ළැබෙන ඵලදාව අඩු නිසා වැඩි ඵලදාවක් ලබා ගැනීමට වැඩි ඉඩම් ප්‍රමාණයක වගා කිරීමට පෙළබීමයි. වනාන්තර වෙලට පීඩනය එල්ල වෙන්නට පටන් ගන්නේ මෙතැන් සිටයි. කෘශිකර්මාන්තයෙන් ලැබෙන ඵලදාව ඉතා සීමිත නිසා වැඩි වැඩියෙන් ඉඩම් වල වගා කිරීමෙන් හැර ගොවීන්ට ජීවත් වීමට හැකියාවක් නැහැ. එවිට රජයට නාමිකව අයිතියක් ඇති ඒත් කිසි කෙනෙකුට ශියුණු කිරීමට ඕන කමක් නැති වනාන්තර එලි පෙහෙලි වීම පුදුමයක් නොවේ.
මේ සදහා ඇති විසදුම කුමක්ද
මේ සදහා ඇති විසදුම අපේ සියලුම ඉඩම් ඩිජිටල් තාක්ශණය (GPS - GDS තාක්ෂණය) ඔස්සේ සිතියම් ගත කිරීමයි. දැනට වනාන්තර ඉඩම් මොණවාද, වනාන්තර නොවන ඉඩම් මොණවාද යන්න හොයා ගැනීමට ක්‍රමයක් අපට නැහැ. අපේ ඉඩම් ඔප්පු එකම තැනකින් පහසුවෙන් නිරීක්ශණය කිරිමේ හැකියාවක් අපට නැහැ. සිංහරාජය එලි පෙහෙලි කරන ගැටලුවේදීත් අපට අවම තරමේ අදාල ඉඩම් පුද්ගලික ඉඩම්ද රජයට අයිති ඉඩම්ද කියා සොයා ගැනීමත් ඉතා අපහසු වුණා. ගැසට් නිවේදන මගින් වන්නතර භූමි නම් කිරීමෙන් වනාන්තර සුරැකීමක් සිදුවෙන්නේ නැහැ. ජනතාව වගාවන් සදහා වනාන්තර එලි කරනවා මෙන්ම ඒ ඔස්සේ විවිධ දැව ජාවාරම් සිදු වීම වැලැක්විය නොහැකියි. ඒ වගේම වගා කිරීමට අවශ්‍ය ජලයද, ජනතාවගේ භාවිතය සදහා අවශ්‍ය ජලයත් සදහා ඉල්ලුම එන්න එන්නම වැඩි වනවා. එම නිසා වැසි වනාන්තර සමග සබැදී ඇති ජල සම්පතත් තර්ජනයට ලක් වීම නිරායාසයෙන් සිදු වනවා.
මේ සදහා ඇති එකම විසදුම අපේ ඉඩම් පරිභෝජනය කාර්යක්ශම කිරිමයි. ජනතාවට නිවාස සැදීමට ඇති ඉඩම්, මහල් ක්‍රමයට සාදන නිවාස වලට ජනතාව හුරු වීම, නව තාක්ශණය යොදාගෙන කෘශිකර්මාන්තය භාවිතා කිරීම ආදී ප්‍රතිපත්තිමය තීරණ ගනනාවක් ගත යුතුයි. දේශපාලන කෝණවලින් පමණක් මෙම ප්‍රශ්නය බැලීමෙන් වනාන්තර විනාශය අවම කිරීම නිරර්තක උත්සයයක්. වනාන්තර ප්‍ර‍ශ්ණය වනාන්තර ප්‍රෂ්ණයක් ලෙස නොව ඉඩම් ප්‍රශ්ණයක් ලෙස දකින තුරු සිදුවන්නේ ප්‍රශ්නය මග හැරීම මිස ප්‍රශ්නයට විසදුම් ලැබීම නොවේ.
අරුණ පුවත්පතේ 2021 මාර්තු 26 වැනිදා පළවූ ලිපියකි