Import Duties

බදු සහ අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ නීතිය / බදු සහ බදු වල අවුල්

මෙම ලිපිය පෙර පලවුනු "Tariffs and the Law of Unintended Consequences” හි පරිවර්තනයකි.

අනීතා වරුසවිතාරන විසිනි

Covid -19 තත්වයත් සමගම සෑම රටකම රජයන්  ඉතා ඉක්මනින්ම  ජනතාවට බලපාන තීන්දු තීරණ ගන්නා බව පෙනෙන්නට තිබේ. එම බොහෝ තීරණ ජනතාවට  යහපතක්  සිදුකරන චේතනාවෙන් ඉටු කරත් ප්‍රතිපත්ති   සම්පාදන‍ය  පිළිබඳ ඇති අවබෝධය අඩුවීම නිසා  ජනතාවට යහපතක් ඉටු කරන බලා බලාපොරොත්තුවෙන් ගන්නා බොහෝ තීරණ  එම ජනතාව අපහසුතාවයට පත් කරන අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක ඇතිකරන තීරණ බවට පත්වේ.  මේ ලිපියෙන් ඉතිහාසය පුරා එලෙස සිදු වූ අවස්ථා ගැන සාකච්ඡා  කිරීමට බලාපොරොත්තු වේ. 


අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ නීතිය ඇඩම් ස්මිත්ගේ කාලය තරම් දුර අතීතයකට හිමිකම් කියන්නකි. ඒ නමුත් මෙම සංකල්පය ජනගත කරනු ලැබුවේ සමාජවිද්‍යාඥ රොබට්. කේ. මර්ටන් විසිනි. මෙම නීතියෙන් කියා පාන සරල යථාර්ථය වන්නේ රජයක් කිසියම් ප්‍රතිඵල දාමයක් බලාපොරොත්තුවෙන් ක්‍රියාත්මක වුවත්, (අනෙකුත් සාධක නොවෙනස්ව තිබියදී) ඇතිවන වෙළඳපළ සමතුලිතය ළඟා කර ගත නොහැකිවාක් මෙන්, මෙම අවස්ථාවේදීද අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක ලැබෙන බවයි.

යටත් විජිත ඉන්දියාව සහ නාගයෝ

බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන් මුල්වරට ඉන්දියාව යටත් කර ගත් කාලය තරම් දිගු ඉතිහාසයකට හිමිකම් කියන මෙම නීතිය ‘Cobra Effect’ යනුවෙන්ද හැඳින්වේ. බ්‍රිතාන්‍යයෝ ඉන්දියාවේ සිටි විෂඝෝර සර්පයන් පිළිබඳවත්, ඒ අතරින් නාගයන් කිසියම් දෝමනස්සයකට හේතුවක් බවත් දැන සිටියෝය. ඊට පිළියමක් ලෙස නාගයෙක් මරා ගෙනෙන ඕනෑම කෙනෙකුට ත්‍යාගයක් ලබා දීමට ඔවුහු ක්‍රියා කළහ. මෙමඟින් ඔවුහු දුටු තැන නාගයන් මරා දැමීමට ස්වදේශිකයන් තුළ පෙළඹවීමක් ඇති කළෝය. මුල් කාලයේදී මෙය සාර්ථක විසඳුමක් වුවත්, පසුකාලීනව ව්‍යාපාරික චේතනාවෙන් යුත් ඉන්දියානුවන් ලාභදායී ව මුදල් ඉපයීම පිණිසම නාගයන් බෝ කරනු දක්නට ලැබුණි. මේ බව හෙළිදරව් වීමත් සමඟම ඒ වෙනුවෙන් ත්‍යාග පිරිනැමීම නවතනු ලැබිණි. නාගයන් ඇති කිරීමෙන් තවදුරටත් වාසියක් නොමැති බව වටහා ගත් පිරිස් ඔවුන් බෝ කළ නාගයන් මුදා හැරියහ. අවසානයේදී සිදු වූයේ ඉතාමත් අනපේක්ෂිත ලෙස නයි ප්‍රමාණය පෙරටත් වඩා ඉහළ යාමයි. එනම් ළඟා කර ගැනීමට අපේක්ෂා කළ අරමුණට හාත්පසින්ම වෙනස් ප්‍රතිවිපාකයක් අවසානයේදී අත් විය.

මෙම සිදුවීම රසවත් කතන්දරයක් නිර්මාණය කළත්, අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ නීතිය මඟින් හෙළිදරව් කෙරෙන ආර්ථික යථාර්තයන් බොහෝ විට ඉතාමත් භයානක ගණයේ ඒවාය.  වෙළඳපළට ඉදිරිපත් කරන නවෝත්පාදනයන් ඉතා හොඳින් සැලසුම් කර අපේක්ෂා කරන ප්‍රතිවිපාක සම්පූර්ණයෙන්ම කණපිට ගැසිමේ හැකියාවක් පවතී. මේ සඳහා දිය හැකි හොඳම උදාහරණය වන්නේ බදු සම්බන්ධයෙනි. මෑතකදී ෆෝර්බ්ස් සඟරාව විසින් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ රෙදි සෝදන යන්ත්‍රවලට අදාළ බදු ඉහළ නැංවීම තුළින් ඇති වූ අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ දීර්ඝ විස්තර දැක්වීමක් සිදු කර තිබුණි. මෙම බදු පැනවීමේ අරමුණ වී තිබුණේ දේශීය නිෂ්පාදකයන් ආරක්ෂා කර ගැනීමත් එම කර්මාන්තය තුළ රැකියා අවස්ථා ඉහළ නැංවීමත් ය. එකී කරුණු දෙක සැලකිල්ලට ගනිමින් යමෙක් මෙම බද්දේ ඵලදායිතාවය තක්සේරු කරනු ලැබුවේ නම් සරලවම මෙම බද්ද ඉතාමත් සාර්ථක වූවකි. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ රෙදි සේදුම් සහ වියළුම් කර්මාන්තය තුළ නව රැකියා අවස්ථා 1800ක් පමණ නිර්මාණය වී තිබුණි. එම කෝණයෙන් බලන කල මෙය සාර්ථක කතාවක් ලෙස ලියා දැක්විය හැකිය.

රෙදි සෝදන යන්ත්‍රවලට බලපෑ “The Cobra effect”

කෙසේවෙතත්, මෙහිදී සැලකිල්ලට ගෙන තිබුණේ නිෂ්පාදකයා සම්බන්ධයෙන් පමණි.  පාරිභෝගිකයා පිළිබඳ අවදානයක් යොමු නොකෙරුණි. පළමු අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාකය වූයේ, දේශීය නිෂ්පාදකයන්ට විකුණුම් පිළිබඳ කිසිදු බියක් හෝ සැකයකින් තොරව සිය රෙදි සේදුම් යන්ත්‍රවල මිල ඉහළ දැමීමට හැකිවන පරිදි ආනයනය කරනු ලබන රෙදි සේදුම් යන්ත්‍රවල මිල ගණන් ඉහළ මට්ටමක පැවතීමයි. දෙවැනි අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාකය වූයේ වියළුම් යන්ත්‍රද ඉතාමත් මිල අධික වීමයි.  ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ රෙදි සේදුම් යන්ත්‍රයක් භාවිත කරන්නේ නම් ඒ සමඟම භාවිත කළ යුතු තවත් භාණ්ඩයක් (අනුපූරක භාණ්ඩයක්) වන වියළුම් යන්ත්‍ර නිෂ්පාදකයෝද උද්ගත වී තිබූ තත්ත්වය යටතේ ලාභය උපරිම කර ගැනීමේ අරමුණින් සිය නිෂ්පාදිතයන්හි මිල ඉහළ නැංවූහ. (මෙකී අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාකය ශ්‍රී ලංකාවට බල නොපන්නේ රෙදි වැල් බැඳීම හේතුවෙනි.)

ෆෝර්බ්ස් සඟරාව වාර්තා කරන ආකාරයට මේ තත්ත්වය යටතේ, ඇමරිකානු පාරිභෝගිකයන්ට ඇ.ඩො. බිලියන 1.5ක වියදමක් දැරීමට සිදුව තිබේ. අලුතින් බිහිවූ රැකියා 1800 නිසා යම් කෙනෙකුට මෙම ඉහළ නැංවූ මිල ගණන් යටතේ පාරිභෝගිකයාට දරන්නට සිදු වන වියදම සාධාරණීකරණය කළ හැකිය. යථාර්තය වන්නේ බිහිවූ සෑම රැකියා අවස්ථාවක්ම ඉහළ ගිය පාරිභෝගික වියදමින් ඇ. ඩො. 815,000 කට සමාන වීමය. මෙකී බදු ප්‍රතිපත්තිය තමන්ගේම පාරිභෝගිකයන්ගේ වියදමින් සිය දේශීය වෙළඳපළ ඵලදායීව ආරක්ෂා කරනු ලබයි.

ශ්‍රී ලාංකිකයන් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ රෙදි සේදුම් යන්ත්‍රවල මිල ගණන් පිළිබඳ සැලකිලිමත් විය යුත්තේ ඇයි?

ඉහත සිද්ධිය අධ්‍යයනය කිරීම මඟින් අවාසනාවන්ත අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳවත්, දේශීය පාරිභෝගිකයන්ට මුහුණ පෑමට සිදු වූ අවාසනාවන්ත තත්ත්වය පිළිබඳවත් දැනුවත්භාවයක් ලැබුණත්, සාමාන්‍ය ශ්‍රී ලාංකික ජනතාව ඒ පිළිබඳ වද විය යුත්තේ ඇයි? කෙසේ වෙතත් අප සතුව හිරු එළිය, සබන් සහ රෙදි වැල් තිබේ. ශ්‍රී ලාංකිකයන් ඈත රටක හටගත් මෙකී අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳ සැලකිලිමත් විය යුත්තේ මෑතක පටන් ඒවා මේ කුඩා දිවයින තුළද සිදු වන බැවිනි. කාලාන්තරයක් පුරාවට බලයට පත් වූ සෑම ආණ්ඩුවක්ම පාහේ සුලබම මෙවලම වී ඇත්තේ බදු පැනවීමයි. බදු යන වචනය සුන්දර එකක් වන්නේ එය කිසියම් ලේඛනයක දකින තුරාවටය. එය මැතිවරණ ප්‍රකාශනයක් තුළදී නම් තවදුරටත් මනබඳිනා සුළුය. “අපි අපේ දේශීය නිෂ්පාදකයන් ආරක්ෂා කරන්නෙමු.” පාඨය බොහෝමයක් ඡන්ද දායකයන්ගේ හදවත් තුළ රැව් පිළිරැව් දෙන්නකි. “ දේශීය පාරිභෝගිකයන්ගේ වියදමින් එසේ කරන්නෙමු” යන ඌණපූරණ වාක්‍යය එහි සඳහන් නොවනමුත්, සඳහන් කළ යුතුම වාක්‍යයකි.

ගෙදර දොර භාණ්ඩ, පෞද්ගලික පරිහරණය සඳහා වන භාණ්ඩ සහ ආහාර සඳහා බදු පනවනු ලැබේ. පාසල් පාවහන්වල සිට ඉදිකිරීම් අමුද්‍රව්‍යවල මිල දක්වා වන විවිධ මට්ටමේ භාණ්ඩල මිල වෙනස්කම් බදු පැනවීම නිසා සිදුවේ. සියලුම රටවැසියන් ඉහළ යන ජීවන වියදම පිළිබඳවත් ඊට හේතුවන ප්‍රධාන සාධකයන් වන බදු පැනවීම පිළිබඳවත් මැසිවිලි නඟති. අවාසනාවකට මෙලෙස බදු පැනවීම මඟින් ඇමරිකානු පාරිභෝගිකයන්ට සේම අපටත් අනපේක්ෂිත ප්‍රතිවිපාකවලට මුහුණ පෑමට සිදුවේ. සතිපතා කරන මිලදී ගැනුම් සඳහා දෙල්කඳ පොළට, ළඟම සුපිරි වෙළඳසැලට හෝ හන්දියේ කඩයට යනෙන සියලු දෙනා මෙකී බදු බලපෑමට ලක් වේ. දේශීයව නිපදවන තක්කාලි වුවත් එය අලෙවි කළ යුතු මිලට වඩා ඉහළ මිලකට අලෙවි වේ. ඒ මන්ද යත් ආනයනය කරන තක්කාලිවල මිල ඉහළ දැමීමත් සමඟ පාරිභෝගිකයන් අහිමි වනු නොදී මිල ගණන් ඉහළ නැංවීමට දේශීය නිෂ්පාදකයාට සිදුවන බැවිනි.

ශ්‍රී ලංකාවේ අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ සඳහා වන බදු අනුපාත 45% සිට 107.6% දක්වා විහිදේ. අපේ ආර්ථිකය තුළ බදු ක්‍රියාකාරීත්වය- ඒවා පැනවීමේ මුලික හේතුව, බදු පැනවීමේ ප්‍රතිවිපාක (හොඳින් අවබෝධ කර ගෙන ඇති, නොසලකා හැරිය නොහැකි ඒවා) සහ ඒවා ක්‍රමක්‍රමයෙන් ඉවත් කිරීමට සමත් කඩිනම් ආණ්ඩුවක් සම්බන්ධයෙන් තදබල තක්සේරුවක් යළිත් සිදු කළ යුතුය.

ජීවන වියදම ඉහළ යාම කෙරෙහි බදු කෙතරම් බලපාන්නේද?

මෙම ලිපිය පෙර පලවුනු "How import taxes drive up the cost of living" හි පරිවර්තනයකි.

රවී රත්නසාබපති විසිනි

ජීවන වියදම ගැන නැවතත් කතාබහක් ඇතිවෙලා. ජීවන වියදම ගැන කතාබහ ශ්‍රී ලංකාවට අලුත් දෙයක් නොවේ. කෝවිඩ් තත්වය හමුවේ දීත් ජීවන වියදම ගැන කතාබහ පෙරදා ටත් වඩා ජනතාවට සමීප මාතෘකාවක් බවට පත් වෙලා.බොහෝ අය ජීවන වියදම ඉහළ යාම Covid-19 තත්ත්වය නිසා ඇතිවූ බවට සිතුවත් පහතින් දක්වා තිබෙන්නේ 2017 පළවූ පුවතක්

ඉන්දියාව සහ චීනය වැනි දැවැන්තයින්ට ආර්ථිකය විවෘත කිරීමට පෙර කර්මාන්තයේ නියැලී සිටින දේශීය සමාගම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ‘තහනම් කරන ලද නිෂ්පාදන ලැයිස්තුවක්’ හඳුන්වා දීම සඳහා රජයට මැදිහත්වන ලෙස ලංකා රසකැවිලි නිෂ්පාදකයින්ගේ සංගමය (LCMA) ඉල්ලා සිටියි. - ඩේලි එෆ්ටී, 2017 සැප්තැම්බර් 25

ඉහත දැක්වෙන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ බහුලව දක්නට ලැබෙන සංසිද්ධියකට උදාහරණයකි - එනම් දේශීය කර්මාන්තයක් විසින් තමන් විදේශීය තරඟකාරිත්වයෙන් ආරක්ෂා කරදීම අපේක්ෂා කරන අවස්ථාවකි. මෙම ආරක්ෂාව සාමාන්‍යයෙන් ලබාදෙන්නේ තීරුබදු පැනවීමෙනි. එනම් දේශීය නිෂ්පාදනයට අය නොකරන, නමුත් ඒ හා සමාන ආනයනික නිෂ්පාදනයන් මත පැනවෙන බද්දකි. ඉහත අවස්ථාවෙහිදී, නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමක් (FTA) අත්සන් කර තිබුනද, කර්මාන්තය විසින් දැනට භුක්ති විඳින තීරුබදු ආරක්ෂාව අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යන ලෙස LCMA විසින් රජයෙන් ඉල්ලා සිටී. (නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමක “තහනම් ලැයිස්තුවේ” ඇති අයිතමයක් නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමට යටත් නොවේ. ඒ අනුව වෙළඳ ගිවිසුම පැවතියද අදාල භාණ්ඩය ආනයනයේදී තීරුබදු අයකරයි). උදාහරණයක් ලෙස ආනයනික බිස්කට් සඳහා එහි මිලෙන් 107% ක් පමණ බදු අය කෙරෙන අතර බිස්කට් තහනම් ලැයිස්තුවේ තිබේ නම් නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම නොතකා මෙම බද්ද දිගටම පවතිනු ඇත.

තීරුබදු පැනවුවද, සාමාන්‍යයෙන් විදේශීය අපනයනකරුවන් විසින් සිය නිෂ්පාදිතය සඳහා අය කරන මිල අඩු නොකරති. එබැවින් ආනයනික නිෂ්පාදනයේ දේශීය මිලට තීරුබදු මිල ද අමතරව එකතු වේ.

මෙම ආනයනයන් සමඟ තරග කරන දේශීය නිෂ්පාදකයින් හට ආනයන බද්ද ගෙවීමට අවශ්‍ය නොවන බැවින් වඩා වාසියක් හිමිවේ. තීරුබදු පැනවූ පසු තරඟකාරී ආනයනික නිෂ්පාදන සඳහා පැවති මිලට වැඩි මිලක් දැන් නියමවන බැවිනි දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට තමන්ගේම විකුණුම් මිල ඉහළ නැංවීමට මෙයින් අවස්ථාව ලැබේ.

දේශීය නිෂ්පාදකයා ඔහුගේ මිල ගණන් ඉහළ නංවයිද? ඔව්, නැතහොත් එහි කිසිදු ඵලයක් නොමැත. ආනයන සඳහා බදු අය නොකරන අවස්ථාවේ දී දේශීය නිෂ්පාදකයා විසින් පැනවූ මිලට සමානවම ආනයන සඳහා බදු අය කරන අවස්ථාවේදී ද දේශීය නිෂ්පාදකයා විසින් මිල නියම කරන්නේ නම් ආනයන වලින් තීරුබදු ආරක්ෂාවක් ලබා ගැනීමේ කිසිදු තේරුමක් නොමැත. තීරුබදු වල පරමාර්ථය වන්නේ දේශීය නිෂ්පාදකයාට තම නිෂ්පාදනය වැඩි මිලකට විකිණීමට හැකියාව ඇති කිරීමයි.එබැවින් තීරුබදු පැනවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දේශීය නිෂ්පාදකයාට වඩා හොඳ තත්වයක් උදා වේ.

පාරිභෝගිකයින්ට සිදුවන්නේ කුමක්ද?

තීරුබදු පැනවීමෙන් නිෂ්පාදනය භාවිත කරන දේශීය පාරිභෝගිකයා ද සමානව බලපෑමකට ලක්වේ. ආනයනික නිෂ්පාදන වලට මෙන්ම දේශීය නිෂ්පාදන සඳහා ද ඔවුන් වැඩි මිලක් ගෙවිය යුතුය.

වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, දේශීය කර්මාන්තය ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා ඇත්ත වශයෙන්ම ඉහළ මිල ගණන් ගෙවීමට සිදුවන්නේ පාරිභෝගිකයාටය.

තීරුබදු පනවන රජය පිළිබඳ කුමක් කිව හැකිද?

රජය විසින් විදේශයන්ගෙන් ආනයනය කරන ප්‍රමාණයට බදු අය කරගන්නා අතර දේශීය නිෂ්පාදකයාගෙන් බදු අය නොකරයි. එබැවින් රජය විසින් ආනයනික නිෂ්පාදන වල මිළ ඉහල දැමීමෙන් ලැබෙන ප්‍රතිලාභය හිමිකර ගන්නේ දේශීය නිෂ්පාදකයාය. මෙසේ දේශීය නිෂ්පාදකයා විසින් උපයා ගන්නා අතිරික්තය හැඳින්වෙන්නේ “බදු කුලිය” (rent) ලෙසයි.

මෙසේ බැලූ කල මෙම තීරුබදු පැනවීම හේතුවෙන් දේශීය නිෂ්පාදකයා සහ රජය යන දෙපාර්ශවය ජයග්‍රාහකයන් බවට පත්වන අතර දේශීය පාරිභෝගිකයා පමණක් පරාජිතයෙකු බවට පත්වේ.

තීරුබදු හේතුවෙන් පාරිභෝගිකයාගෙන් වැඩි මිලක් අය කරගැනීමට සමත් වන දේශීය නිෂ්පාදකයා මෙම “බදු කුලිය” වාසියක් ලෙස අත්විඳියි. ආර්ථික විද්‍යාවේදී මෙම “බදු කුලිය (Rent)” හැඳින්වෙන්නේ උපයා නොගත් ත්‍යාගයක් ලෙසයි. නිෂ්පාදකයා හට ඉහල මිලක් නියම කළ හැකි වන්නේ විශිෂ්ඨ ගුණාත්මක භාවය හෝ ඉහළ මට්ටමේ සේවාවක් නිසා නොව රජය විසින් පනවන ලද බද්දක් හේතුවෙනි.

වඩාත් හොඳ ගුණාත්මක භාවයකින් යුත් නිෂ්පාදන ඉදිරිපත් කිරීමෙන් වැඩි මිලක් අය කිරීමට හැකි වූයේ නම් වෙළඳ‌පාලෙහි අඩු මිල ආනයනික නිෂ්පාදන පැවතියද දේශීය නිෂ්පාදකයා විසින් අධිමිලක් උපයා ගනු ඇත. මෙහි ඉතා වැදගත් වෙනසක් ඇත.

මිල අඩු නිෂ්පාදන වෙළඳපොලෙහි පවතින විටදී ඉහළ මිලක් ඇති භාණ්ඩ පාරිභෝගිකයා විසින් මිලදී ගන්නේ එසේ ගෙවන මිලට සරිලන වටිනාකමක් නිෂ්පාදනයේ පවතිනවා නම් පමනි. සිය නිෂ්පාදනය උසස් හා වැඩි මිලක් ගෙවා මිලදී ගැනීමට සුදුසු යැයි පාරිභෝගිකයාට ඒත්තු ගැන්වීමට නම් නිෂ්පාදකයා විසින් සාමාන්‍ය නිෂ්පාදන වලට වඩා අමතර විශේෂත්වයක් සිය නිෂ්පාදන වලට එක් කළ යුතු වේ.

නමුත් තීරුබදු වැඩි කළ විට, සිය නිෂ්පාදනයන් මඟින් පාරිභෝගිකයාට ලැබෙන වටිනාකම වැඩි නොකරම වැඩි මිලක් අය කිරීමට දේශීය නිෂ්පාදකයාට හැකි වේ. මෙම තත්වය මත පාරිභෝගිකයා හට මිල අඩු ආදේශකයන් තෝරා ගත හැකිව තිබුනද තීරුබදු හේතුවෙන් ආදේශක වල මිල ඉහල ගොස් ඇත. එහෙයින් පාරිභෝගිකයා හට වැඩි මිලක් ගෙවීමට අවශ්‍ය නොවූවද වෙනත් විකල්පයක් නොමැති බැවින් එසේ වැඩි මිලක් ගෙවීමට සිදුවේ. මේ හේතුවෙන් මෙම අවස්ථාවේදී නිෂ්පාදකයාට හිමිවන ඉහළ මිල උපයා නොගත් ඉහළ මිල/අධිමිල ලෙස හැඳින්වේ. මෙයින් අදහස් වන්නේ නිෂ්පාදනයෙන් පාරිභෝගිකයාට වැඩි වටිනාකමක් නොලැබුනද පාරිභෝගිකයා විසින් වැඩි මිලක් ගෙවනු ලබන බවයි.

මෙලෙස, නිෂ්පාදකයින් විසින් පාරිභෝගිකයාගෙන් අමතර ලාභ උපයා ගනියි. ඉහත සඳහන් කළ පරිදි, දේශීය කර්මාන්තය ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා ගෙවීමට සිදුවී ඇත්තේ දේශීය පාරිභෝගිකයාටයි. (විදේශීය නිෂ්පාදකයන්ට නොවේ.) මෙහි අවසන් බලපෑම වනුයේ පාරිභෝගිකයාගෙන් නිෂ්පාදකයා වෙත මුදල් ගලා යාම වන අතර ඊට පහසුකම් සලසා ඇත්තේ තීරු බදු විසිනි. මෙය යහපත් ප්‍රතිපත්තියක්ද?

මෙම තත්වය කර්මාන්ත සුළු ගණනකට පමණක් සීමා වී නම් එය එතරම් බලපෑමක් ඇති නොකරනු ඇත. නමුත් ශ්‍රී ලංකාවේ මෙය විශාල කර්මාන්ත ගණනාවකටම පැතිරී තිබේ. එසේ බලපා ඇති ගෘහස්ථ භාණ්ඩ 30කට වඩා ප්‍රමාණයක් පහත ලැයිස්තුගත කර ඇත. මේ එවන් භාණ්ඩ විශාල සංඛ්‍යාවකින් තෝරාගත් අතළොස්සක් පමණි. ශ්‍රී ලංකාවේ ජීවන වියදම ඉහල යාමට හේතුව මෙයින් පැහැදිලි වේ. ආහාර (පළතුරු, මස්, පැස්ටා, ජෑම්) සහ ශෝධන උපකාරක (සබන්, ෂැම්පු, දන්තාලේපන) වල සිට ගෘහස්ථ නිෂ්පාදන දක්වා සියලුම භාණ්ඩ මත 62% සිට 101% දක්වා බදු අය කෙරේ.

Food+Items+total+tax.jpg

දේශීය කර්මාන්ත වලට සහය වීමට ශ්‍රී ලාංකික පාරිභෝගිකයා හට අධික ජීවන වියදමක් දැරීමට සිදුවී තිබේ. දීර්ඝ කාලීනව දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට සහය වීමෙන් කර්මාන්ත පදනමක් ඇතිවී වර්ධනය වේගවත් වනු ඇතැයි මතයක් පවතියි.

ජපානය, කොරියාව සහ තායිවානය කර්මාන්ත ප්‍රතිපත්තිය (IP) පිළිපැදි රටවල් වේ. නමුත් මෙම ප්‍රතිපත්ති ඉදිරිපත් කළ පිරිස පවා පිළිගත් දෙයක් නම් එම ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා නිවැරදි කර්මාන්ත තෝරාගැනීමේදී ප්‍රවේශම් විය යුතු බවයි. ජපානයේ සහ කොරියාවේ ප්‍රධාන කර්මාන්තයන් වානේ, නැව් තැනීම, බර විද්‍යුත් යන්ත්‍රෝපකරණ, රසායන ද්‍රව්‍ය වූ අතර මෝටර් රථ ද පසුව ඒ අතරට එක් විය. තායිවානයෙහි බර හා රසායන ද්‍රව්‍ය කර්මාන්තයන්ට හා ඉලෙක්ට්‍රොනික උපාංග කර්මාන්තයන්ට යොමු වීමට පෙර ප්‍රධාන කර්මාන්ත ලෙස සැහැල්ලු නිෂ්පාදන පැවතින. (විදුලි උපාංග, රෙදිපිළි)

සබන්, ෂැම්පු, රෙදි සෝදන කුඩු, බිම ඔප දමන පොලිෂ්, පැස්ටා, චීස් සහ බිස්කට් වැනි ශෝධන උපකාරක, ගෘහස්ථ පිරිසිදුකාරක නිෂ්පාදන සහ ආහාර සඳහා මෙය අනුකරණය කිරීමට ශ්‍රී ලංකාවට අවශ්‍ය බව පෙනේ.

hhdsjhd.jpg


සාර්ථක වීමට නම්, කාර්මික ප්‍රතිපත්ති මඟින් ආර්ථිකයේ ව්‍යුහාත්මක පරිවර්තනයක් ඇති කළ යුතු අතර එමඟින් රැකියා අවස්ථා, විශේෂයෙන් වඩා ඵලදායී හා වඩා හොඳ රැකියා අවස්ථා උත්පාදනය වනු ඇත. නිවැරදි කර්මාන්තය තෝරාගැනීම වැදගත් වේ.

“රටේ තාක්‍ෂණික හැකියාවන් සහ ලෝක වෙළඳපොල තත්ත්වයන් සැලකිල්ලට ගනිමින් ඉලක්කගත කර්මාන්ත තෝරාගනු ලබන්නේ කෙතරම් ප්‍රායෝගිකවද යන්න වැදගත් වේ” [1]

කර්මාන්ත ප්‍රතිපත්තිය යෝජනා කළ පිරිස විසින් කර්මාන්ත අංශයන් තෝරාගැනීම සඳහා ඉදිරිපත් කළ නිර්ණායකයන් කෘග්මන් [2] විසින් මෙලෙස සාරාංශගත කර සිටියි:

එක් සේවකයෙකු සඳහා ඉහළ අගය එකතු කිරීම. සැබෑ ආදායම ඉහළ යා හැක්කේ එක් සේවකයෙකුට වැඩි වටිනාකමක් එක් කරන සම්පත් ව්‍යාපාර වෙත ගලා එන්නේ නම් පමණි.

වානේ සහ අර්ධ සන්නායක වැනි එකිනෙකට සම්බන්ධ කර්මාන්ත. එක් කර්මාන්තයක නිෂ්පාදනය කෙරෙන ඵලය වෙනත් කර්මාන්තයක යෙදවුම් ලෙස භාවිත කරමින් කාර්මිකකරණ චක්‍රයක් නිර්මාණය කළ හැකිය. ජපානයේ ලාභ, උසස් තත්ත්වයේ වානේ මගින් නැව්, මෝටර් රථ, රේල් පීලි, දුම්රිය එන්ජින්, බර විදුලි උපකරණ යන කර්මාන්ත වලට තරඟකාරී වාසියක් ලබා දුන්නේය.

ලෝක වෙළඳපොළවල වර්තමාන හෝ අනාගත තරගකාරීත්වය. කර්මාන්තයට මෙම පරීක්ෂණයට මුහුණ දිය හැකි නම්, සම්පත් කාර්යක්ෂමව වෙන් කර ඇතැයි අපට අනුමාන කළ හැකිය. එකිනෙකට සම්බන්ධ ප්‍රතිලාභ ගලායාම සඳහා තරඟකාරිත්වය ඉතා වැදගත් වේ.

මහා පරිමාණ නිෂ්පාදනය තුළින් වැඩි ආර්ථික වාසි ලබා ගැනීම සඳහා තෝරාගත් කර්මාන්ත අපනයන ඉලක්ක කර ගත යුතුව ඇත (නමුත් අපනයන පමණක්ම නොවේ). එසේම “රජය විසින් ප්‍රවර්ධනය කරන ලද ව්‍යවසාය වල ක්‍රියාකාරිත්වය විනිශ්චය කිරීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින්ට පැහැදිලි නිර්ණායකයක්” [3] සපයන බැවින් ද තෝරාගත් කර්මාන්ත අපනයන ඉලක්ක කළ යුතු වේ. ලතින් ඇමරිකාවේ කාර්මික ප්‍රතිපත්තිය අසමත් වීමට ප්‍රධාන හේතුව නම් අපනයන ප්‍රවර්ධනය කිරීමට අපොහොසත් වීමයි. (Chang, 2009)

අපනයන අවධානය තරඟකාරිත්වය ද සහතික කරයි. මෙම ප්‍රතිපත්තියේ අරමුණ වන්නේ අකාර්යක්ෂමතාව ආරක්ෂා කිරීම නොව ඵලදායිතාව වැඩි දියුණු කිරීමයි.

එබැවින් කාර්යසාධන ඉලක්කයන් සපුරාලීමේ කොන්දේසි සහිතව කර්මාන්ත සඳහා සහය සැපයිය යුතුවේ.

“කාර්මික ප්‍රතිපත්තියේ (හෝ සාමාන්‍යයෙන් ඕනෑම ප්‍රතිපත්තියක) ප්‍රතිඵල ප්‍රබල ලෙස රඳා පවතින්නේ අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵල රජයට කෙතරම් ඵලදායී ලෙස අධීක්ෂණය කළ හැකිද යන්න මත වේ. එමෙන්ම ලැබෙන ප්‍රතිඵල අනුව වෙන් කරන ප්‍රතිපාදන වෙනස් කිරීම සහ ආධාරක කොන්දේසි වෙනස් කිරීම මත ද අවසන් ප්‍රතිඵලය රඳා පවතියි” [4]

කර්මාන්තය සමඟ එක්ව කටයුතු කරමින් ඉලක්ක සකස් කිරීම සඳහා ජපානයේ සහ කොරියාවේ විචාරණ විධායක සභා (Deliberation Councils) පිහිටුවන ලදී. ඉලක්ක වල දැඩි බව සහතික කිරීම සඳහා ස්වාධීන තාක්ෂණික විශේෂඥයින්, ශාස්ත්‍රීය විද්වතුන් සහ වෙනත් අය ද සම්බන්ධ කර ගන්නා ලදි.

කාර්ය සාධනය අධීක්ෂණය කරමින් ඉලක්කයන් සංශෝධනය කෙරේ. ප්‍රතිපත්තියක් අකාර්යක්ෂම යැයි පෙනෙන විට එය සංශෝධනය කරනු ලබයි. කාර්මික ප්‍රතිපත්තිය යනු ජයග්‍රාහකයින් තෝරා ගැනීම පමණක් නොව පරාජිතයින් ඉවත් කිරීම ද වේ.

“කාර්මික ප්‍රතිපත්තියේ සාර්ථකත්වය රඳා පවතින්නේ විවිධ ප්‍රතිපත්තිමය ක්‍රම (තීරුබදු, සහනාධාර, පිවිසුම් බාධක) හරහා බදු කුලී ලබන්නන් හික්මවීමට රජය කෙතරම් උනන්දු වන්නේද යන්න හා ඒ සඳහා රජයට ඇති හැකියාව මත ය. මෙහි අර්ථය කාර්මික ප්‍රතිපත්තියක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී නොවැළැක්විය හැකි වෙළඳ‌ෙපාල හික්මීම නොමැතිකම පාලනය කර එම හික්මවීම ඇති කිරීම සඳහා වන කාර්යභාරය රජය විසින් ඉටු කළ යුතු බවයි. ”[5].

කර්මාන්තයට දක්වන සහය සම්බන්ධයෙන් අපක්ෂපාතී තීරණ ගැනීමට සහ කාර්ය සාධනය මත පදනම්ව සහාය වෙනස් කිරීමට හෝ ඉවත් කර ගැනීමට දේශපාලන පීඩනයෙන් තොර නිලබල ක්‍රමයක් පැවතීම මේ සඳහා අවශ්‍ය වේ.

“පෞද්ගලික අංශයේ ප්‍රාණ ඇපකරුවන් බවට පත් නොවී රජය පෞද්ගලික අංශය සමඟ කෙතරම් සමීපව කටයුතු කරනවාද යන්න ඉතා වැදගත්ය.” [6]

සාර්ථක කාර්මික ප්‍රතිපත්තියක් යනු කර්මාන්තය සහ රාජ්‍යය අතර සංකීර්ණ හවුල්කාරිත්වයක් වන අතර එය පාලනය වන්නේ තරගකාරිත්වය සහ ඵලදායිතාවයේ මූලික මූලධර්ම මගින් බව පැහැදිලි වේ. අවාසනාව වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ මෙය සිදුවන්නේ නැගෙනහිර ආසියාවේ මෙන් නොව ලතින් ඇමරිකාවේ සිදුවූ හා සමානව වීමය.

“නිර්මාණය කරන ලද කර්මාන්ත බොහෝ විට නොනැසී පැවතියේ ආරක්ෂණයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් බැවින් ආනයන ආදේශන ප්‍රතිපත්ති සඳහා, විශේෂයෙන් ලතින් ඇමරිකාවේ දී නරක නාමයක් ලැබුනි. රටවල් අතරමැදි භාණ්ඩ ආරක්ෂා කරන විට එය විශේෂයෙන් පාඩු ඇති කරවන්නක් විය. මන්ද එයින් නිෂ්පාදන දාමයේ පහතින් පවතින භාණ්ඩ වල තරගකාරීත්වය අඩු කළ බැවිනි. මේ ආකාරයේ ආරක්ෂණවාදයන් හේතුවෙන් රටවල් බොහෝ විශාල පාඩු දරා ඇති අතර මෙම ආරක්ෂාව නඩත්තු කිරීම බොහෝ විට දූෂණයට ද සම්බන්ධ විය. ” [7]

මුල්ම ලිපිය Daily News පුවත්පතේ පළ කරන ලදි.

——————————-

[1] Chang, H. J, 2006. Industrial policy in East Asia – lessons for Europe. An industrial policy for Europe? From concepts to action EIB Papers, [Online]. Vol 2 No.6, 106-132. (Accessed 07 January 2019)

[2] Paul R. Krugman, 1983. Targeted Industrial Policies: Theory and Evidence. [Online] (Accessed 07 January 2019)

[3] Ibid

[4] M Khan, 2018. The Role of Industrial Policy: Lessons from Asia. [Online] (Accessed 07 January 2019)

[5] Ibid

[6] Ibid

[7] Joseph E. Stiglitz. Industrial Policy, Learning, and Development. [Online] (Accessed 07 January 2019)

බඩ පිරෙන්න කෑමට ගහන ආනයනික බදු

මෙම ලිපිය පෙර පලවුනු "A bellyful of taxes!" හි පරිවර්තනයකි.

දිල්ෂානි එන් රණවක විසිනි

නත්තල් සමය සහ අලුත් අවුරුදු සමය හෙමින් උදා වෙනවා. මේ අවුරුද්දේ කෝවිඩ් නිසා නත්තල් සහ අවුරුදු බොහෝ අයට අපහසුයි. හැබැයි ආහාර වල මිල අඩුවක් නැහැ. බොහෝ විට අප සිතන්නේ එම මිල ගණන් ඉහල යන්නේ උත්සව අවස්ථාවලදී ඉල්ලුම ඉහල ගොස් ඇති නිසා බවය. ඒ අතරම ශ්‍රී ලංකාවේ ආහාර සැබවින්ම මිල අධික බවද අපි පිළිගනිමු. නමුත් ආහාරවල මිල අධික වන්නේ මන්දැයි ඔබ කවදා හෝ ප්‍රශ්න කර තිබේද? අප සියල්ලන්ගේම මුලික අවශ්‍යතාවක් වන ආහාර පාන සඳහා ඔබ මෙතරම් අධික මුදලක් වියදම් කරන්නේ මන්දැයි යන්න ඔබ ඔබෙන් අසා තිබෙනවාද?

අප ආහාර සඳහා ඉතා විශාල ලෙස බදු ගෙවන බව ඔබ දැන සිටියාද? අප කරන සෑම මිලදී ගැනීමක් සමඟම අප ගෙවන වක්‍ර බදු පිලිබඳ අප කෙතරම් දැනුවත් ද?

පවුලක හතර දෙනෙකුගේ සමබර ආහාර වේලක් සඳහා අවශ්‍ය වන සිල්ලර භාණ්ඩ ලැයිස්තුවක් ගෙන බලමු. (මෙහි එන ප්‍රමාණයන් ආහාර හා කෘෂිකාර්මික සංවිධනය (FAO) මගින් නිර්දේශිත ඒවා වේ)

Balanced+Meal+tax+figures.png

සංඛ්‍යාලේඛන වලට අනුව, මිල දී ගන්නා කුඩා ප්‍රමාණයේ සිල්ලර භාණ්ඩ ලැයිස්තුවක් වෙනුවෙන්, අප රජයට රු. 150 කට වඩා බදු ගෙවන බව අපට පෙනී යයි. රු. 150ක් යනු ඔබට දිවා ආහාරයට ගත හැකි බත් පාර්සලයක මිලට සමානය.

රජය අපගෙන් බදු අය කරනු ලබන්නේ කරණා දෙකක් වෙනුවෙනි. එකක් නම්, බදු රජයේ ප්‍රධාන ආදායම් ප්‍රභවයක් වන අතර ශ්‍රී ලංකා රජයේ 80% පමණ ආදායම මෙම වක්‍ර බදු අය කිරීම තුලින් සම්පුර්ණ වේ. වක්‍ර බදු පැනවෙන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා වන අතර එමෙන්ම, සෘජු බදු පැනවෙන්නේ ආදායමය. දෙවැන්න බදු අය කිරීම මඟින් නිෂ්පාදකයින්, ආනයන මගින් ඇති කරන තරඟයෙන් ආරක්ෂා කල හැක.

පාරිභෝගික භාණ්ඩ සඳහා මෙවැනි අධික බදු අය කිරීම රජය විසින් සාධාරණිකරණය කරනු ලබන්නේ, එමගින් දේශීය නිෂ්පාදකයින් ආනායන වලින් ආරක්ෂා කිරීම හා ශක්තිමත් කිරීම් තර්කයක් ලෙස ගනිමිනි. ඒ අනුව ආනයන සඳහා තීරුබදු පැනවූ විට, ආනයනවල මිල ඉහළ යන අතර, දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට වඩා ලාභදායී විකල්පයක් සමඟ තරඟ කිරීමට අවස්ථාව ලබා දෙයි. උදාහරණයක් ලෙස බෝංචි කිලෝ එකක් සඳහා රජය 101% බද්දක් පනවනු ලැබේ. එනම් ඔබ බෝංචි කිලෝ එකක් සඳහා එහි සැබෑ වටිනාකම මෙන් දෙගුණයක් ගෙවනු ලබයි.

මෙම ආනයනික තීරු බදු නිසා දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට ආනයන කරන භාණ්ඩ වලට වඩා සාපේක්ෂව අඩු මුදලකට ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන දේශීය වෙළඳපොල තුල විකිනීමට හැකි වෙයි. මෙය බැලු බැල්මට දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට වාසි ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස පෙනුනද, සැබවින්ම දිගුකාලීනව මෙය යහපත් ප්‍රතිපත්තියක් නොවේ.

පාරිභෝගිකයාට පාඩු පිට පාඩු

දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට, මිලෙන් අඩු ආනයන සමඟ තරඟ කිරීම පහසු වීමට රජය විසින් තීරු බදු පැනවූ විට, දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට කාර්යක්ෂ්මව හා ඵලදායීව කටයුතු කිරීමට ඇති සියලුම වෙළඳපල දිරිගැන්වීම් ඉවත් වෙයි. මෙහිදී මිලෙන් අඩු ආනයනික භාණ්ඩ මත අධික තීරු බදු හේතුවෙන්, එම භාණ්ඩයේ මිල දේශීය නිෂ්පාදිත භාණ්ඩ වඩා ඉහල යයි.

මේ නිසා දේශීය පාරිභෝගිකයන් වන අපි දෙයාකාරයකින් පාඩු විඳිමු. අපට දේශීයව නිෂ්පාදිත භාණ්ඩයක් මිල දී ගැනීමට අවශ්‍ය වූවත්; දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට උසස් තත්ත්වයේ, ආකර්ශනිය භාණ්ඩයක් පාරිභෝගිකයාට ලබාදීමට කිසිඳු විශේෂ හේතුවක් නැත. එසේත් නැතිනම්, යම් අවස්ථාවක පාරිභෝගිකයා දේශීය නිෂ්පාදන පිළිබඳව සෑහීමකට පත් නොවී ආනයනික විකල්පයක් මිලට ගැනීමට අපේක්ෂා කරන්නේ නම්, එම භාණ්ඩ, දේශීය නිෂ්පාදකයන්ගේ යහපත වෙනුවෙන් පැනවූ තීරු බදු ගාස්තු අනුපාතයකට යටත් වන බැවින්, අපට වඩා වැඩි මිලක් ගෙවීමට සිදුවේ.

මෙම බදු මඟින් අනයනය කරන භාණ්ඩයේ අවසාන මිලත්, දේශීයව භාණ්ඩය නිෂ්පාදනය කිරීමේදී වැයවන පිරිවැයත් අතර විශාල වෙනසක් ඇති කරයි. දේශීය නිෂ්පාදකයින්ට මෙම වෙනස අති විශාල ලාභයක් බවට ලක්කර ගත හැක. නමුත් තමන් නිපදවන භාණ්ඩ වල තත්වය උසස් කිරීමට හෝ වඩා ආකර්ශනීය භාණ්ඩ නිපදවීමට කිසිම උනන්දුවක් ඔවුන්ට මෙමඟින් ඇති නොවේ.

අපි මෙය දිගටම ආරක්ෂණවාදයට ඉඩ දිය යුතුද?

දිරිගැන්වීම් නොමැතිකම නිසා අපේ නිෂ්පාදකයින් අකාර්යක්ෂම නිෂ්පාදන රටාවකට හුරුවී ඇත. මෙම අවස්ථාවේ දී රජය තවදුරටත් දේශීය නිශ්පාදකයින් ආරක්ෂා කල යුතු ද ? එසේ නම්, පාරිභෝගිකයින් සඳහා වන පිරිවැය නම් අපි මේ සඳහා කරන කැපකිරීම ගැන අප සැලකිලිමත්ද ?

ආරක්ෂණවාදය යනු රටේ උණුසුම් මාතෘකාවක් බවට පත්ව ඇත. 1977 ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකය විවෘත වූ දා සිටම දේශීය කර්මාන්ත ආරක්ෂා කිරීම අරමුණු කරගත් විවිධ ව්‍යාපාර ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. අප දකුණු ආසියානු කලාපයේ, තම ආර්ථිකය විවෘත කල පළමු රට වුවුද, වසර 40කට පසුවත් අප විවෘත ආර්ථිකයේ ඵල නෙලාගෙන නොමැත. ‌ෙබාහෝ දේ ගැන අප සිටින්නේ පසුගාමී තැනකය.

ආරක්ෂණවාදය විකල්පයක් ලෙස රජයට කළ හැකි දෙයක් වන්නේ වෙනත් රටවල් සමඟ තාක්ෂණික ආයෝජන ඇති කර ගැනීම සහ, එමඟින් රටේ අඩු ප්‍රථාලාභයන් ලබා දෙන, අඩු කාර්යක්ෂම, ආරක්ෂිත කර්මාන්ත, කාර්යක්ෂම සහ ලාභදායක කර ගැනීමට හැකි තාක්ෂණය අත්පත් කර ගැනීම වේ. රජය විසින් පනවන අධික බදු සහ නියාමනය ලිහිල් කිර, විදේශ ආයෝජන සඳහා ආර්ථිකය විවෘත කිරීම සහ ආයෝජකයින්ට හිතකර පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීම තුලින් මෙය සිදු කල හැක.

දශක ගණනක් තිස්සේ අප සිදු කරන ආරක්ෂණවාදී පියවර දිගින් දිගටම අසාර්ථක වී ඇති බව දැන දැනම, අපගේ නිෂ්පාදකයින් විදේශ තරඟයෙන් ආරක්ෂා කරන ලෙස අපි තවමත් රජයෙන් ඉල්ලා සිටිමු ද?

සන්ඩේ මෝනිං බිස්නස් (The Sunday Morning Business) හි පලවන “The Coordination Problem” සතිපතා කොලම තුළින් ඇඩ්වකාටා හා සම්බන්ධ විද්වතුන් සහ පර්යේෂකයන්, ආර්ථික විද්‍යාව, රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය, ඒවා පාලනය කරන ආයතන සහ ඒවායෙන් අපගේ ජීවිත වලට හා සමාජයට ඇති කරන බලපෑම පිළිබඳව ගවේෂණය කිරීමේ උත්සාහයක නිරත වේ.

ද මෝනිං හි මුලින් පළ වන ලද්දකි.