මෙම ලිපිය පෙර පලවුනු” Sri Lanka’s weak public finances will exacerbate economic shocks from COVID-19”හි පරිවර්තනයකි.
අනපේක්ෂිත ගෝලීය වසංගතය හමුවේ පසුබෑමකට ලක්ව ඇති බොහෝමයක් අංශ පවතී. ඒ අතර ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකයේ දැඩි චංචල ස්වරූපයක් ගෙන ඇති රාජ්‍ය මූල්‍ය කටයුතු ප්‍රධාන තැනක් ගනී. මෙම වසංගතය හේතුවෙන් සෘජුවම පහර කෑමට ලක් වන්නේ සාමාන්‍ය ජනතාව වන නමුත් වෛරස් ව්‍යාප්තිය හේතුවෙන් ආර්ථිකය මතද නිරන්තර බලපෑම් ඇතිවේ. මේ වන විට සිදු කර ඇති පර්යේෂණ මඟින් අවධාරණය කරන්නේ මෙකී වසංගත තත්ත්වය සෞඛ්‍ය, ප්‍රවාහනය, කෘෂිකර්මය සහ සංචාරක ආදී කීප ආකාරයකින්ම රටක ආර්ථිකයට බලපෑම් කරන බවයි.
රටවල් අතර ගමනාගමනය නතර වීමෙන් ගෝලීය වෙළඳපළවල් ඇණහිට ඇති තත්ත්වයක් තුළ වෙළඳ කටයුතු අක්‍රීය වීමත්, අපනයනය කටයුතු නතරවීමත් සිදුව තිබේ. මේ වන විටත් ඉතා දැඩි පසුබෑමකට ලක්ව ඇති ශ්‍රී ලංකාවේ සංචාරක කර්මාන්තය තවදුරටත් කඩා වැටෙනු ඇති අතර ඇතැම් ප්‍රධාන අපනයනකරුවන්ට කළ ඇණවුම් ඊළඟ කාර්තුවේදී දැඩි දුෂ්කරතාවකට ලක් වනු ඇත.
කොවිඩ්-19 වසංගත තත්ත්වය හේතුවෙන් රටවල් අතර සිදුවන වෙළඳ ගනුදෙනු බොහෝ සේ සීමා වී තිබේ. පිටරටවලින් ගෙන්වනු ලබන අමුද්‍රව්‍යද දැඩි ලෙස සීමා කර තිබේ. අපනයනය කිරීමේ අරමුණින් මෙරට තුළ සිදු කරන බොහෝමයක් නිෂ්පාදන කටයුතුවලට අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය පිටරටින් ගෙන ආ යුතුය. නමුත් මෙම වසංගතය හමුවේ එම කටයුතු පසුබෑමකට ලක්ව පවතී. මේ නිසා අපනයන සීමා වීමක් සිදු වේ. වෙළඳපළවල් යළි විවෘත වීමක් සිදු වුවත් ක්‍රියාදාමයන් සහ අමුද්‍රව්‍ය කෙටි කාලීන භාවිතයකට පමණක් ප්‍රමාණවත් වනු ඇත. ආනයනය කළ අමුද්‍රව්‍ය තොග අවසන් වීම නිසා සැපයුම් දාමවල බලපෑම දේශීය නිෂ්පාදකයන්ට පවා බලපෑමක් එල්ල කරයි. මෙලෙස කෘෂිකර්මාන්තය රැඳී ඇත්තේද ආනයනය කළ පොහොර, කෘමිනාෂක, වගා අමුද්‍රව්‍ය සහ රසායනික ද්‍රව්‍ය මතයි. දේශීය කර්මාන්තශාලාවල නිෂ්පාදන කටයුතු සිදු කරන්නේ දේශීය අමුද්‍රව්‍ය පමණක් යොදා ගෙන නොවේ. ඒ සඳහා විදේශ රටවලින් ගෙන්වන අමුද්‍රව්‍ය , අංගෝපාංග, අමතර කොටස් අවශ්‍ය වේ. ඒ හේතුවෙන් දේශීය කර්මාන්තශාලා සිය කටයුතු සුමටව පවත්වාගෙන යාමට අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය හිඟයකට මුහුණ දෙයි. මේ නිසා සිය උපරිම ධාරිතාවයෙන් ක්‍රියාත්මක වීමට නොහැකි තත්ත්වයක් උද්ගත වේ.
ඉහත සඳහන් කළ ආකාරයට අපනයන කටයුතු ඇණ හිටීම නිසා රට තුළට ගලා එන අපනයන ආදායම් පහළ යයි. මේ නිසා විදේශ රටවලට ගෙවිය යුතු ණය මුදල් ගෙවීමට නොහැකි වේ. එමෙන්ම තවදුරටත් ණය ගැනීමට සිදු වන නිසා රටේ ණය බර ඉහළ යයි. මෙම තත්ත්වය හමුවේ බොහෝමයක් ව්‍යාපාරවලට සිය කටයුතු පවත්වාගෙන යාමේ දුෂ්කරතා මතුවේ. 2008/2010 කාලයේදී ඇති වූ ගෝලීය මූල්‍ය අර්බුද සමයේදී ඇස්තමේන්තුවලට අනුව 90,000ක පමණ ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට සිය රැකියා අවස්ථා අහිමි විය. එහිදී විශේෂ අවධානයක් යොමු වූයේ ඇඟළුම් අංශය දෙසටයි. ඊට හේතු වූයේ කාර්මික අංශයේ කටයුතු පසුබෑමකට ලක් වීමයි. මේ නිසා කාර්මික අංශයේ රැකියා කළ බොහෝ පිරිසකට සිය රැකියා අහිමි විය. කෙසේ වෙතත් වර්තමාන ගෝලීය වසංගත තත්ත්වයේ ආර්ථික බලපෑම මීට වඩා දරුණු විය හැකියි. ඒ මක් නිසාද යත් මෙම වසංගත තත්ත්වය සංවර්ධිත රටවලටත් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලටත් එකසේ බලපාන නිසාවෙනි. සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල අපනයන වෙළඳපළ කඩා වැටුණි. නමුත් එම රටවල දේශීය වෙළඳපළට බලපෑමක් සිදු වී නොමැත. මෙම ගෝලීය වසංගත තත්ත්වය හේතුවෙන් දවස් පඩි ලබන්නන් දැඩි දුෂ්කරතාවකට ලක් ව සිටී. එමෙන්ම කුඩා පරිමාණ ව්‍යාපාරවලටද සිය ව්‍යාපාර කටයුතු කර ගෙන යාමේ දුෂ්කරතා පැන නගී.
මෙහි සරලම අර්ථය නම් ආර්ථික වර්ධනය තවදුරටත් මන්දගාමී වන බවයි. බිඳ වැටෙන ආදායම් තත්ත්වය හමුවේ වියදම් ඉහළ නැඟීම නිසා ගෙවුම් ශේෂයේ හිඟය තවදුරටත් පුළුල් වනු ඇත. පහළ මට්ටමේ ගනුදෙනුවලින් රැස් කර ගත හැකි වන්නේද ඉතා අඩු බදු ආදායමක් පමණි. විකුණුම් සහ වියදම් පහත වැටීමෙන් වැට් බදු සහ ආනයන බදු ආදායම පහත වැටේ. ව්‍යාපාරවල ලාභය අඩු වීමෙන් ආදාය්ම් බදු ලෙස රැස් වන්නේද කුඩා ප්‍රමාණයකි. මේ අතරතුර, වසංගත තත්ත්වය නිසා සෞඛ්‍ය වියදම් (පරීක්ෂණ ඇඳුම් කට්ටල සහ රෝහල් පිරිවැය) සහ අනෙකුත් සහන පිරිවැය ඉහළ යයි. මේ අනුව ගෙවුම් ශේෂ හිඟය තවදුරටත් පුළුල් වීම නිසා තව තවත් ණයට ගැනීමට රජයට සිදුවේ. මෙම වසරේදී ශ්‍රී ලංකාවේ පොලී බිල්පත්වල වටිනාකම පමණක් රුපියල් ට්‍රිලියන 1කි.
ශ්‍රි ලංකාවෙ රාජ්‍ය මූල්‍ය ශක්තිමත්ව පැවතුණත්, මේ තත්ත්වය නිසා සැලකිව යුතු මට්ටමේ අභියෝගයකට මුහුණ පෑමට සිදු වනු ඇත. කෙසේ වෙතත් ශ්‍රී ලංකාවේ මුල්‍ය කටයුතු අධෛර්මත් කිරීමට මෑතකාලීනව සිදු කළ බදු කපා හැරීම් හේතු වී ඇත. මෙම ප්‍රතිවිපාකයේ තරම තක්සේරු කිරීම අපහසු වුවත්, සුදුසු ආකාරයේ ප්‍රතිපත්ති තීරණය කිරීම සඳහා මූලික කරුණු සාරාංශගත කිරීම වැඳගත් වේ.
2016 ජූනි මාසයේදී අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලින් ඇ.ඩො. බිලියන 1ක මුදලක් ශ්‍රී ලංකාව ලබා ගෙන තිබේ. 1950 වර්ෂයේදී අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලට සම්බන්ධ වීමෙන් අනතුරුව මෙලෙස ණය ලබා ගත් 16වන අවස්ථාව මෙයයි. එමඟින් පෙනී යන්නේ මෙම පද්ධතියට ආවේණික දීර්ඝකාලීන ගැටළුවල ස්වභාවයයි. අන්තර්ජාතික අරමුදලේ මෑතකාලීන අරමුණ වී ඇත්තේ “දශක දෙකක කාල සීමාවක් තුළ ඇතිවූ බදු ආදායම් පහත වැටීම වළකාලමින් මධ්‍ය කාලීන වශයෙන් තිරසාර සමතුලිතයක් පවත්වා ගැනීමට රාජ්‍ය මූල්‍ය කටයුතු යොදා ගැනීමයි”. මෙම වැඩසටහන ඔස්සේ රාජ්‍ය වියදම් අඩු කර ගෙවුම් ශේෂ හිඟය අඩු කිරීමටත් (හිඟයයන් අඩු වන විට ණයට ගැනීමට ඇති අවශ්‍යතාවද අඩුවේ) එමඟින් විදෙස් ණය අවම කර ගැනීමටත් අපේක්ෂා කෙරේ.
බොහෝ දෙනෙක් විශ්වාස කරන්නේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසටහන් මඟින් දැඩි තීරණ ගැනීමට බල කෙරෙන බවයි. ඒ යටතේ සමාජ සුභසාධනය උදෙසා වැය කරන රාජ්‍ය වියදම් කපා හැරීම ප්‍රධාන තැනක් ගනී. ඔවුන්ගේ නිර්දේශවලට අනුව සුභ සාධනය සඳහා කෙරෙන මුදල් වැය කිරීම අවම කිරීමෙන් රජයේ වියදම් පහත හෙළිය හැක. ඒ අනුව රජයේ වියදම් රජයේ ආදායම්වලට වඩා වැඩි වීමෙන් සිදු වන ගෙවුම් ශේෂ හිඟය අවම කර ගත හැක. කෙසේ වෙතත් පෙර පැවති “යහපාලන” ආණ්ඩුව යටතේ සිදු වූයේ මීට පටහැනි කටයුත්තකි. එනම් ගෙවුම් ශේෂ හිඟය පියවා ගැනීම උදෙසා බදු ඉහළ දැමීමකි. මෙහිදී රාජ්‍ය වියදම් අවම කර ගැනීමට කිසිදු උත්සාහයක් නොදරන ලදී. ඒ නිසා වියදම් තවදුරටත් ඉහළ ගියේය.
අවාසනාවකට, රාජ්‍ය ආදායමින් වැඩි ප්‍රතිශතය වන්නේ පාරිභෝගිකයන් මත පනවන ලද බදු ප්‍රතිශතයයි. ඒවායින් ‘එකතු කළ අගය මත බදු’ හෙවත් වැට් බදු ප්‍රධාන තැනක් ගනී. මේ නිසා බදු පැනවීමෙන් දැඩි ලෙස පීඩාවට පත් වූයේ පාරිභෝගික ජනතාවයි. මෙම තත්ත්වය රජය කෙරෙහි ජනතා අප්‍රසාදය වැඩි කළේය. ආදායම් බදු ඉහළ නැංවීම නිසා ව්‍යාපාරික ජනතාවද රජයේ ක්‍රියාකලාපය කෙරෙහි කණස්සල්ලෙන් පසු විය. ඒ අනුව රජය අනුගමනය කළ විවිධ අන්දමේ ක්‍රියාමාර්ග රැසක් ජනතාවගේ දඩි අප්‍රසාදයට හේතු විය.
යම්තාක් දුරකට රාජ්‍ය මූල්‍ය තත්ත්වයක් වර්ධනයක් සිදු වුවත්, එය ශක්තිමත් එකක් නොවීය 2019 නොවැම්බර් මාසයේදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සඳහන් කර තිබුණේ “අපේක්ෂිත ආදායම් මාර්ග ළඟා කර ගැනීමට අපොහොසත් වීම නිසා තවදුරටත් ෆිස්කල් අරමුණු ළඟාකර ගැනීම අසීරු වන බවයි”. මේ සඳහා 2019 අප්‍රේල් මාසයේදී සිදු වු පිපිරීම් මාලාවත් ඒ ඔස්සේ සිදු වුණු ව්‍යාපාර බිඳ වැටීමත් හේතු විය.
2019 නොවැම්බර් මාසයේදී පැවැත්වූ ජනාධිපතිවරණයට සමගාමීව, නව රජය විසින් දෙසැම්බර් මාසය වන විට බදු කපා හැරීම් නිවේදනය කරන ලදි. බදු ඉහළ නැංවීමත් සමඟ වර්ධනය වු ජන අප්‍රසාදයට පිළියම් යෙදීම වරදක් නොවූවත්, කපා හරින ලද බදුවල පරාසර පුදුමය දනවන සුළුය. සංස්ථාපිත ආදායම් බදු අනුපාතය 28% සිට 24% දක්වාත්, වැට් බද්ද පැවති මට්ටමින් හරි අඩක් පමණ වන සේ 15% සිට 8% දක්වාත් පහත දැමුණු අතර රඳවා ගැනීමේ බදු, ජාතිය ගොඩ නැඟීමේ බදු සහ ආර්ථික සේවා ගාස්තු ආදියද ඉවත් කරන ලදී. මෙහි අරමුණ වූයේ අර්බුදයකට මුහුණ පා සිටින ආර්ථිකයට ක්ෂණික පිළියමක් ලබා දීම වුවත්, රාජ්‍ය වියදමින් ¼ක් පමණ හෝ දළ දේශීය නිෂ්පාදනයෙන් 3% හෝ 4%ක් පමණ රාජ්‍ය මූල්‍ය දුර්වල කිරීමයි.
2020 පෙබරවාරි 7 වන දින ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වාර්තා කර ඇති අන්දමට ප්‍රාථමික දත්තවලට අනුව දීර්ඝ කරන ලද පහසුකම් අරමුදලේ (EFF) සහයෝගය යටතේ ක්‍රියාත්මක වන වැඩසටහනේ ප්‍රාථමික අතිරික්ත අරමුණ 2019 වර්ෂයේදී දළ දේශීය නිෂාපදනයෙන් 0.3%ක වාර්තාගත හිඟයයක් සහිතව ප්‍රමාණවත් සීමාවකින් මඟ හැරී ඇති බවයි. ඊට හේතු වී ඇත්තේ ආදායම් උත්පාදනයේ දුර්වලතා සහ වියදම් අසීමාන්තික ලෙස ඉහළ යාමයි. මූල්‍ය අරමුදල පෙන්වා දෙන අන්දමට ශ්‍රී ලංකාවේ ගෙවුම් ශේෂ හිඟය 2020දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 7.9%ක් දක්වා ඉහළ යන අතර එය 2015 වර්ෂයේ සිට බලන කළ ඉහළම අගයයි. වසංගත තත්ත්වයේ බලපෑම් අවසන්ව නොමැති තත්ත්වයක් යටතේ මෙය ධනාත්මක තත්ත්වයක් ලෙස පෙනේ. 2019 වසරේදී ගෙවුම් ශේෂ හිඟය ලෙස වාර්තා වී ඇත්තේ 6.5% වුවත්, මුදල් අමාත්‍යාංශයට අනුව “2019 වර්ෂය සඳහා සබෑ ගෙවුම් ශේෂ හිඟය වූයේ 8%කි මන්ද වසර අවසානයේදී රුපියල් බිලියන 367 වන වියදම් පියවීමකින් හෝ ගණනය කිරීමකින් තොරව පැවතීම නිසයි.
මේ අතරතුර, ශ්‍රේණිගත කිරීමේ නියෝජිත ආයතන වන ෆ්‍රිච් සහ එස් ඇන්ඩ් පී ආයතන ශ්‍රී ලංකාවේ ණය තත්ත්වය ‘ස්ථාවර’ තත්ත්වයේ සිට ‘සෘණාත්මක’ තත්ත්වය දක්වා පහත හෙළන ලදී. ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකයේ ආරම්භයේ පටන්ම රාජ්‍ය මූල්‍ය තත්ත්වයේ පැවති අස්ථාවර තත්ත්වයත් සමඟ වර්තමාන කොවිඩ්-19 වසංගතයේ බලපෑමත් පවතී.
ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන්ගේ මූලික අවධානය යොමු විය යුතු කරුණක් වන්නේ මහජනතාවගේ සෞඛ්‍ය හදිසි අවශ්‍යතා සහ ඒ හා බැඳුණු මානව පිරිවැයයි. එනමුත් වඩාත් පැහැදිලි ආර්ථික චින්තනයක අවශ්‍යතාව දැඩි ලෙස පවතින මොහොතක සමාජයේ වැඩ් වශයෙන්ම අවදානම්වලට ගොදුරු විය හැකි පිරිස කෙරෙහි එමඟින් සාධාරණ සැලකිල්ලක් ඇති විය යුතුය. ලොක් ඩවුන් කර ඇති තත්ත්වයක් යටතේ හෝ සම්පූර්ණයෙන්ම ඇඳිරි නීතිය පනවා ඇති අවස්ථාවකදී වුවත් ඊට සමගාමී පිරිවැය බර තැබීමක් සිදු කළ යුත්තේ එබැවිනි.
ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානතම වගකීමක් වන්නේ විදේශ ණය කලමණාකරණය කිරීමයි. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ නවතම මධ්‍ය කාලීන ණය උපක්‍රමය පාදක වී ඇති උපකල්පන කීපයකි. ඒවා නම් මධ්‍ය කාලීනව දදේනියෙන් 5%ක ප්‍රමාණයක්,5%ක වන උද්ධමන අනුපාතයක් සහ 3.5%ක ගෙවුම් ශේෂ හිඟයක් තවදුරටත් රඳවා නොගත යුතුය. ශේෂයන්ගේ මධ්‍ය කාලීන උපක්‍රම සමඟ පරිණත වන ණය රජය විසින් ඉදිරියට ගෙන එන්නේද?
2020 පෙබරවාරි වන විට විදේශ සංචිතය ඇ.ඩො. බිලියන 9 වූ අතර එය ප්‍රමාණවත් වූයේ මාස 4.6ක ආනයනවලට පමණි. මෙය ඇ.ඩො. මිලියන 500ක්ද පසුව ලබා දීමට පොරොන්දු වූ ඇ.ඩො. මිලියන 700ක්ද වශයෙන් ප්‍රතිමූල්‍යනය කරන ලදී. මාස තුනක ආනයන සඳහා ප්‍රමාණවත් සංචිත පවත්වා ගනිමින් මෙම වසරේ ණය ගෙවීමට කටයුතු කරන්නේ නම් ශ්‍රී ලංකාව තවත් ඇ. ඩො. බිලියන 2 හෝ 2.5 කින් විදේශ සංචිත ඉහළ නංවා ගැනීමට අපේක්ෂා කරයි.
රාජ්‍ය මූල්‍ය අංශයේ පවතින අවිනිශ්චිතතා නිසා අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසටහන අසාර්ථක විය. මේ අතර පැහැර හැරිය නොහැකි මට්ටමේ ණය බිඳ වැටීමක් ශ්‍රේණි ගත කරන නියෝජිතායතනයන්ගෙන් අපේක්ෂා කෙරුණි. මේ හේතුවෙන් ණයට ගැනීම සඳහා වෙළඳපළට පිවිසිය නොහැකි වනු ඇත. මෙම වසරේදී කල් පිරෙන ශ්‍රී ලංකා ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කරවලින් ලැබෙන වාසිය ත්‍රීව වී ඇත. මෙය ලියා දක්වන අවස්ථාව වන විට, ආයෝජකයන් වර්තමාන ලාභයෙන් 101% ක ඉහළ යාමක් අපේක්ෂා කරයි. ලබන වසරේදී කල් පිරෙන බැඳුම්කර පවතින්නේ 44%ක මට්ටමේය. අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල විසින් නව වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක කිරීම මඟින් වෙළඳපළ තුළ විශ්වාසයක් ගොඩ නැඟුවත් එමඟින් සිදු වනු ඇත්තේ පීඩාකාරී සීමා කිරීමකි. වඩාත්ම සුදුසු විසඳුම වන්නේ තවදුරටත් ඇපකරයක් සඳහා අභියාචනා කිරීමයි.
බදු සහන සඳහා අවස්ථාව ඉල්ලා සිටි බොහෝමයක් රටවල් අතරට ශ්‍රී ලංකාවද අයත් වේ. ලෝක බැංකුව සහ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල විසින් මෙම ඉල්ලිම්ට සහය දක්වා ඇත. මෙම සහනය ලබා දීමට සැලසුම් කර තිබුණේ දුප්පත්ම රටවලට වුවත්, ශ්‍රී ලංකාව වැනි මෑතකදී ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල් කාණ්ඩයට අයත් රටවල් සම්බන්ධයෙන්ද සලකා බැලේ. ඇතැම් අදහස් දක්වන්නන් යෝජනා කර ඇත්තේ ආණ්ඩුව සරලවම මැදිහත් නොවී සිටිය යුතු බවයි. මෙම කටයුත්ත සරලව පෙනී ගියත්, වාණිජ ණය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම පවා අවදානම්කාරීය: යළි ගෙවීම් අඩු කිරීම හෝ පිළිගැනීම වෙළඳපළ විසින් සලකන්නේ නොගෙවා හරින අවස්ථාවක් ලෙසයි. එනම් මෑතකදී යළිත් වෙළඳපළට ඇතුළු වීම අපහසු වන බවයි. දදේනියේ පහළ යාම, ආයෝජනය සහ පෞද්ගලික අංශයේ ණය ආදිය සාමාන්‍යයීකරණය් වීම නිසා මෙමඟින් ආර්ථිකය වෙත කම්පනයක් එල්ල කරනු ලැබේ. බැංකු අසමත්වීම්වලට හේතුවක් ලෙස මූල්‍ය අංශය් බිඳ වැටේ.
2002 වසරේදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් රුසියාව, යුක්‍රේනය, ඉක්වදෝරය සහ පාකිස්ථානය ආදී රටවල 1998-2000 කාල සීමාවේදී සිදු කළ ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ අධ්‍යයනයකදී, පහත ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රතිඵල ලැබී ඇත:
“සැබෑ ආදායමේ පසු බෑම සහ මුල්‍යයන් දේශීය ඉල්ලුමට සම්ප්‍රේෂණය කරනු ලැබේ. සුරක්ෂිතතාව පහත වැටීමත් සමඟ පෞද්ගලික ආයෝජනය දැඩි ලෙස කපා හැරේ. පෞද්ගලික පාරිභෝජනය සලකා බැලූ විට , කෙටි කලක නැවතුමක් සහිතව වුවත් කුටුම්භ විසින් සිය ඉතුරුම් පහත හෙළයි. රාජ්‍ය මූල්‍ය කටයුතු ශක්තිමත් කිරීම සඳහා දරන උත්සාහයක් ලෙස පෞද්ගලික පාරිභෝජනය පහත හෙළයි. විදේශ විනිමය පාලන පැවතියද පහත වැටෙන විදේශ විනිමය අනුපාත මඟින් පෙනී යන්නේ ප්‍රාග්ධන ගලායාමෙන් හටගත් විදේශ ආධාරවල පවතින හිඟකමයි. වර්තන ගිණුම් වර්ධනය වීමට හේතු වී ඇත්තේ දේශීය ඉල්ලුම සංකෝචනය වීම සහ ආනයන ආදේශනයයි. හුවමාරු අනුපාතය පරිහානියට ලක් වීමත් සමඟ එමඟින් මිල මට්ටම්වලට බලපෑම ක් ඇති වී උද්ධමනය වේගවත් විය. වේතන ප්‍රමාද විය,උද්ධමනය නිසා තැන්පතුවල වටිනාකම පහත වැටුණි, සේවා වියුක්තිය ඉහළ ගිය අතරම සැබෑ ආදායමේ අඩු විම මඟින් ක්ටුම්භ දැඩි ලෙස පීඩාවට ලක් විය.”
මේ හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාව දැඩි අසීරුතාවකට මුහුණ පා සිටින අතර අනුගමනය කළ හැකි විකල්පයන් ඇත්තේ ඉතාමත් ස්වල්පයකි. මෙම තත්ත්වයට බලපෑ ප්‍රධානතම කරුණ කොවිඩ්-19 වසංගතය වුවත් එකම කරුණ එය පමණක්ම නොවේ. වසංගතය විසින් කාලාන්තරයක් මුළුල්ලේ වර්ධනය වෙමින් පැමිණි ප්‍රතිපත්ති දුර්වලතා, ආර්ථික වර්ධනය, ෆිස්කල් සහ බාහිර අංශද ඇතුළුව එක් විශාල කප්මනයක් බවට වර්ධනය කර තිබේ.
මෙය ඉහත සඳහන් කළ අන්දමට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් සිදු කළ අධ්‍යනයට භාජනය වූ ගැටළුවමයි. එහිදී ජාත්‍යන්තර ප්‍රාග්ධන වෙළඳපළට ප්‍රවේශ වීම සම්බන්ධයෙන් පවතින සාපේක්ෂ කෙටි ඉතිහාසය නිසා සාර්ව ආර්ථික තත්ත්වය, දේශීය ප්‍රතිපත්තිවල පවතින දුර්වලතා සහ ආසියානු අර්බුදයට අමතරව පවතින අසතුටුදායක බාහිර පරිසරය, රුසියාව සහ ඉක්වදෝරය සඳහා වන දුර්වල තෙල් මිල, පාකිස්ථානයේ න්‍යෂ්ටික අත්හදාබැලීම් නිසා පනවා ඇති අන්තර්ජාතික සම්බාධක, ඉක්වදෝරය සඳහා බලපා ඇති එල්-නිනෝ තත්ත්වය, යුක්‍රේනය සඳහා වන රුසියානු කෝලාහල වැනි බාහිර කම්පන හමුවේ අස්ථාවර වේ.
කෙටි කාලයේදී ඇපකරයන් අවශ්‍ය වනු ඇත, නමුත් එය පවත්නා ගැටළු බොහෝ ඈතකට නොවෙතත් යම්කිසි කාලයක් දක්වා කල්තබන තාවකාලික විසඳුමකි. තවදුරටත් චීනයත් සමඟ ද්වි පාර්ශවික ණය ගනුදෙනු කිරීමට හැකියාව තිබුණද, පවත්නා කොවිඩ්-19 වසංගත තත්ත්වය මත තවදුරටත් ද්වි පාර්ශවික ණය ගනුද්නු සිදු කිරීම ප්‍රායෝගික විසඳුමක් නොවේ. තවදුරටත් ණය ගැනීම සඳහා සුදුසු පිළියමක් සපයන්නේ ඩොලර් ට්‍රිලියන 1ක ධාරිතාවක් යටතේ පවතින ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල් වැඩසටහන පමණි.
මෙතෙක් නිද්‍රෝපගතව හුන් දේශපාලනඥයන් සහ සාමාන්‍ය ජනතාව මේ මොහොතේ අවදි වී යථාර්තයට මුහුණ දිය යුතුයි. පූර්ව මැතිවරණ පොරොන්දු සහ දීර්ඝකාලීනව ප්‍රචාරණය කරන කුමන්ත්‍රණ න්‍යායන් ඉවතලා ගෝලීය මූල්‍ය ආයතන සමඟ සාකාච්ඡා කොට තීරණ ගැනීම සහ උසස් චින්තනයක් අවශ්‍ය වේ. ආර්ථික කලමණාකරණ කටයුත්ත සිදු කළ යුත්තේ යම් භූමිකාවක් ඉටු කිරීමට බලයලත් අනෙකුත් ව්‍යවස්ථාපිත නියෝජිතායතන සමඟද සාකච්ඡා කිරීමෙන් අනතුරුවයි.
අත්වැරදීම් නිසා ඇති වන්නේ පිරිවැයකි, ඒ මඟින් කොවිඩ්-19 වසංගත තත්ත්වය නිසා ඇති වන බරපතල සෞඛ්‍ය ගැටළු විනාශකාරී ආර්ථික අර්බුදයක් දක්වා වර්ධනය විය හැකියි.