මෙම ප්‍රතිපත්ති සටහන 2020 අප්රේල් මසදී ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් නිකුත් කරන ලද අතර සිංහල පරිවර්තනයේදී සමහර තොරතුරු තවදුරත් යාවත්කාලීන කර ඇත
කොවිඩ්-19 ප්‍රතිපත්ති සඳහා ප්‍රතිචාර
ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් වෙත සටහනක්
මෙය ලියන අවස්ථාව වන විට කොවිඩ්-19 වසංගතය හේතුවෙන් ලොව පුරා 76,023,488 කට වඩා පිරිසක් රෝගී වී ඇති අතර 1,694,128 කට අධික පිරිසක් මරණයට පත්ව තිබේ.1 මානව වර්ගයා මින් පෙර කිසි දිනෙක අත් නොවිඳි ගෝලීය අර්බුදයකට මුහුණ දෙමින් සිටියි. එවන් තත්වයක් යටතේ සෞඛ්‍ය අංශය, ආරක්ෂක හා හදිසි සේවා සේවකයින් දක්වන අප්‍රතිහත කැපවීම වෙනුවෙන් ප්‍රශංසාව හා කෘතඥතාව හිමි විය යුතුය.
මෙවැනි අර්බුදකාරී තත්වයකදී මිනිස් ජීවිත ආරක්ෂා කිරීම පළමු ප්‍රමුඛතාව වන අතර, එය දැනටමත් රට තුළ ගෙන ඇති ක්‍රියාමාර්ගවලින් පිළිබිඹු වේ. පාසල් සහ සේවා ස්ථාන වසා දමා තිබූ අතර දිවයින පුරා ඇඳිරි නීතිය පනවා, ප්‍රදේශ හුදෙකලා කිරීමත් සමඟ ආර්ථික කටයුතු අඩාල වී තිබුණි. විශේෂයෙන් මෙරට ජනගහනයෙන් 30% කට2 ආසන්න ප්‍රමාණයක් සිටින, සහ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 38% ක් පමණ දරන බස්නාහිර පළාත තුළ කොවිඩ්-19 වසංගතය පැතිරීමේ ඉහළ අවදානමක් ඇති බවට හඳුනාගෙන ඇති අතර එම ප්‍රදේශ වෙත අඛණ්ඩ ඇඳිරි නීතිය පණවාතිබුණි3. ආර්ථික බාධක සේ ම මිනිස් ජීවිත ද ක්‍රමයෙන් වසංගතය තුළ ගිලී යන ආකාරය දිවයින පුරාම දකින්නට ලැබෙමින් පවතියි. මෙහිදී මහජන සෞඛ්‍යය පිළිබඳව මූලික වශයෙන් සැලකිලිමත් විය යුතු අතර, ආර්ථික පීඩනය ද ඒ හා සමාන අවුල් සහගත තත්වයක් ඇති කරමින් පවතියි.
මෙම සටනේ පෙරමුණ ගෙන සිටින අයට ඒ සම්බන්ධ පූර්ණ අවබෝධය ඇති බව අපි දනිමු. එහෙත් අතීතයේ සිදුව ඇති ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයන් දෙස බලන විට දිගුකාලීන ගැටළු බිහි විය හැකි බවට අනුමාන කළ හැකිය.
ශ්‍රී ලංකාව කොවිඩ්-19 වසංගතය සමඟ පොරබදන බැවින් අනාගතය සම්බන්ධ දුෂ්කර තීරණ ගන්නා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් වෙත අපි පහත සඳහන් දෑ ඉදිරිපත් කරන්නෙමු.
ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික තත්ත්වය පිළිබඳ දළ විශ්ලේෂණයක්
ශ්‍රී ලංකාවට කොවිඩ්-19 අර්බුදයට මුහුණ දීමට සිදු‍වූයේ දුර්වල ආර්ථික තත්ත්වයන් සමඟ ය. 2019 දී අපගේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ වර්ධනය 2.6% ක්4 (2020 පළමු කාර්තුවේදී සෘණ 1.6% ක් ලෙසද දෙවන කාර්තුවේදී සෘණ 16.3% ලෙසද ආර්ථිකය හැකිලී තිබේ) වූ අතර සංචාරක කර්මාන්තය වැනි වැදගත් අංශ තවමත් පාස්කු ප්‍රහාරයේ බලපෑම් වලින් යථා තත්ත්වයට පත්වෙමින් සිටියි. කෙටිකාලීන වියදම් වැඩිවීම හේතුවෙන් දිගු කාලීනව හා මධ්‍ය කාලීනව ආර්ථික අස්ථාවරත්වයන් සහ රටට අහිතකර ලෙස බලපාන ආර්ථික අසමතුලිතතාවයන් ඇති වෙමින් පවතී. 2018 පාස්කු ඉරිදා බෝම්බ ප්‍රහාරයෙන් පසු සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් ලැබෙන ආදායම සැලකිය යුතු ලෙස අඩු විය. සංචාරක කර්මාන්තයේ මෑත අනාගතය යහපත් නොවන අතර 2019 වසරේ ආදායම 10% කින් පහත වැටුණි.5
සමස්තයක් වශයෙන් මෙරට අපනයන ආදායම ද ආර්ථිකයට සහාය විය හැකි තරම් ඉහළ ගොස් නොමැත. එසේම, අපේ විදේශ විනිමය සංචිතය, ණයට ගත් අරමුදල්වලින් කොටසක් ද ඇතුළුව ඩොලර් බිලියන 7.0 ක් තරම් අඩු මට්ටමක පවතී.6 එවන් තත්වයක් යටතේ, 2020-2023 ඉදිරි සිව් වසර තුළ අපට ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 16.0ක පමණ විශාල ණයක් ආපසු ගෙවීමට සිදුව තිබේ.7
කොවිඩ්-19 ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකයට සැලකිය යුතු ආර්ථික බලපෑමක් ඇති කරනු ඇති බවට මඳ වශයෙන් අනුමාන කළ හැකිය. වෛරසයේ පැතිරීම පාලනය කිරීම සඳහා සමාජ දුරස්ථභාවය ඇතුළු ආරක්ෂණ පියවර නිසාත්, වැඩ කරන දින ප්‍රමාණය අඩුවීම නිසාත්, වෛද්‍ය හා සෞඛ්‍යමය වියදම් ඉහළ යාම නිසාත් නිෂ්පාදන ප්‍රතිදානය වෙත ඍජු බලපෑමක් එල්ල වේ. ආදායමට ක්ෂණික බලපෑමක් ඇතිවන අතර, වෛරසය පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා භාවිතා කරන ප්‍රතිපත්ති නිසා මධ්‍යම හා දිගු කාලීන බලපෑම් ඇති විය හැකිය. ඇඟලුම් අංශය දෙස බලන විට කොවිඩ්-19 විසින් නිර්මාණය කරන ලද ආර්ථික පිරිවැය ක්‍රමයෙන් පිළිබිඹු වන්නට පටන් ගෙන තිබේ. ඒ අනුව, මෙරට මුළු ඇඟලුම් අපනයනයෙන් 42% ක්8 පමණ ඇ.ඩො. බිලියන 1.5 ක9 පාඩු වලට මුහුණ දෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන්, දළ වශයෙන් 8% ක් වන අභ්‍යන්තර ප්‍රේෂණ ද පහත වැටෙනු10 ඇතැයි අපේක්ෂා කරන අතර රජයට එල්ල වන පීඩනය ද වැඩි වනු ඇත. එමඟින් භාණ්ඩ මිල ද ඉහළ යනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළ හැකිය.
මෙය ජීවනෝපායන් කෙරෙහි ඇති කරන බලපෑම තක්සේරු කිරීම අසීරු නමුත් අපගේ ශ්‍රම බලකායෙන් 66% ක් පමණ වන පෞද්ගලික අංශයේ11 අය ඉන් දැඩි පීඩාවට පත්ව ඇති බව පැහැදිලි ය. සංගණන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුවට අනුව මෙරට ශ්‍රම බලකාය මිලියන 8 ක් වන අතර, මිලියන 2.6 ක්12 කෘෂිකාර්මික හා කෘෂිකාර්මික නොවන අංශවල ස්වයං ව්‍යවසායකයන් වේ. දැනට රට තුළ කෘෂිකාර්මික කටයුතු කරගෙන යාමට අවසර ලබා දී තිබුණ ද, මිලියන 1.5 ක කෘෂිකාර්මික නොවන ස්වයං ව්‍යවසායකයන් මෙම හුදෙකලා කිරීම් හරහා දැඩි ලෙස පීඩාවට පත්වනු ඇත. සීමිත ආදයමක් හමුවේ සමාගම් ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම හා සේවකයන් ඉවත් කරලීම නිසා පුද්ගලික අංශයේ මිලියන 3.5 ක14 සේවකයන්ට දැඩි ආර්ථික අපහසුතාවකට මුහුණ දීමට සිදුවනු ඇත.
මෙම ආර්ථික කම්පනය ගෝලීය මූල්‍ය අර්බුදයේදී (2008-2012) අප මුහුණ දුන් තත්වයට වඩා භයානක ය. මූල්‍ය අර්බුදය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, කොවිඩ්-19 හි සෘජු බලපෑමට ලක් වූ රටවල් සංඛ්‍යාව බෙහෙවින් අඩු වූවත්, ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකයට එය ‘කොරේ පිටට මරේ’ වැනි විය. මෙරට ආර්ථිකය පාස්කු ඉරිදා බෝම්බවලට මුහුණ දී අපහසුවෙන් හිස ඔසවන්නට උත්සහ කරත්ම, කොවිඩ්-19න් බැට කෑවේය.
කෙටිකාලීන ගැටළු සඳහා, පවතින යාන්ත්‍රණ භාවිතා කරන්න
වෑන්ගාඩ් සමීක්ෂණ ආයතනය මෑතකදී කරන ලද සමීක්ෂණයකින් හෙළි වී ඇත්තේ ජනගහනයෙන් අවම වශයෙන් හතරෙන් එකකට අවශ්‍ය ආහාර හෝ ඖෂධ ලබා ගැනීම දුෂ්කර වී ඇති බවයි.15 එසේම, ශ්‍රී ලංකාවේ සිටින විශාල වැඩිහිටි ජනගහනය නිරන්තර වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය රෝගවලින් පීඩා විඳින්නෝ ය.
භාණ්ඩ බෙදා හැරීම සහ බෙදා හැරීම සඳහා රජයේ සතුව කේන්ද්‍රීය හා පාලිත ප්‍රවේශය නිසා පාරිභෝගිකයින්, වෙළඳුන් සහ නිෂ්පාදකයින් සැපයුම් දාමයේ සෑම අංශයකදී ම පීඩනයට පත් වෙයි.
වර්තමාන අර්බුදය සැලකිල්ලට ගත් කල සමාජයේ සෞඛ්‍ය ආරක්ෂාවට ප්‍රමුඛතාවය හිමි විය යුතු වේ. එහෙත් ආර්ථිකය ක්‍රියාත්මක වන්නේ මිනිසුන්ට ගනුදෙනු කිරීමට නිදහස ඇති විට ය. හුදෙකලා කිරීම සති ගණනාවක් සිදුවන විට අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩවලට වඩා අනෙකුත් අවශ්‍යතා වැඩි වශයෙන් ජනතාවට ඇති වේ. ආර්ථිකයේ ඇතැම් කොටස්වලට අවම අවදානමකින් ක්‍රියාත්මක වීමට සහ ජනතා දිරි දීමනා අඩු කිරීම නම්, අත්‍යවශ්‍ය සේවාවන් යන්නෙහි අර්ථ දැක්වීම පුළුල් කිරීම පිළිබඳව රජය සලකා බැලිය යුතුය.
මෙමඟින් නිවසේ සිට වැඩ කිරීමට හැකියාව ඇති අයට වැඩි ඵලදායිතාවයකින් යුතුව කටයුතු කිරීමට හැකි වන අතර ආර්ථිකය ක්‍රියාත්මක වීමට යම් ඉඩක් නිර්මාණය වේ. Delivery කරන අය ඇතුළු සැපයුම් දාම ක්‍රියාකාරීන්ට ඇඳිරි නීති කාලය තුළ කටයුතු කළ හැකි ආකාරයේ ස්ථාවර ප්‍රතිපත්තියක් සකස් කිරීම තුළින් පාරිභෝගිකයින් වෙත භාණ්ඩ සැපයීමට නිෂ්පාදකයින්ට ඇති පීඩනය ලිහිල් වෙයි. ඉන් පාරිභෝගිකයාට ද පහසුකම් සැලසෙයි.
පවත්නා යාන්ත්‍රණයන් හා වෙළඳපළවල් කොවිඩ්-19 අර්බුදයට පෙර පාරිභෝගික අවශ්‍යතා සපුරාලීමට සමත් වී තිබේ. දැන් රජය කළ යුත්තේ රාජ්‍ය කේන්ද්‍රීය විසඳුම් වලින් ඒවා ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමට උත්සාහ කිරීම නොව, වර්තමාන තත්වය යටතේ පවා ඒවායේ ක්‍රියාවලියට අවශ්‍ය පහසුකම් සැලසීමට කටයුතු කිරීම ය.
ආර්ථිකය නැවත විවෘත කිරීම සඳහා මාර්ග සිතියමක්
කොවිඩ්-19 වසංගතයට මුහුණ දීම සඳහා ග‍ොඩනගන ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳව අදියර වශයෙන් සිතීම වැදගත් වේ. පළමු අදියරේදී ඇඳිරි නීතිය පණවා ජනගහනයෙන් වැඩි පිරිසකට ස්වයං නිරෝධායන ක්‍රමෝපායක් භාවිතා කරමින් වෛරසය පැතිරීම මන්දගාමී කළ හැකි වුවත්, ඇඳිරි නීතිය සැලකිය යුතු මානව හා ආර්ථික බලපෑමක් ඇති කරන බැවින් එය සදහටම පැණවිය නොහැකිය. එබැවින් ආර්ථිකය ක්‍රමයෙන් විවෘත කිරීමේ දෙවන අදියර වෙත ඉඩ සලසන උපාය මාර්ගයක් අනුව රජය කටයුතු කළ යුතු වේ. මෙම දෙවන අදියරේදී ද කොවිඩ්-19 අවම කිරීම සඳහා ආරක්ෂිත හා ඵලදායී ක්‍රමවේද බිහිවන තෙක්, භෞතික දුරස්ථභාවය සහ වෙනත් ආරක්ෂණ ක්‍රම භාවිතය අත්‍යාවශ්‍ය වේ.
කෙසේ නමුත්, මෙම හදිසි තත්වය නොගැලපෙන දිශානතියක් වෙත යොමු වී ඇති බව පෙනී යයි. රටපුරා ඇඳිරි නීතිය ක්‍රියාත්මක කර ඇත්තේ අසමානරූපීව යි. මෙම තාවකාලික ප්‍රතිපත්ති නිසා ආර්ථික සැලසුම් කිරීම් සංකීර්ණවී ඇති අතර, ජනතාවට මෙන්ම ලාංකික ආර්ථිකයට එහි අතුරු බලපෑම් ඇතිවිය හැකිය.
පරීක්ෂණ පුළුල් කිරීම සඳහා ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක්
කොවිඩ්-19 ට සාපේක්ෂව හොඳින් මුහුණ දී ඇති දකුණු කොරියාව වැනි රටවල “හඳුනා ගැනීම - පරීක්ෂණ කිරීම - පිළියම් යෙදීම” යන ක්‍රමය ඵලදායී බව තහවුරු වී ඇත. ප්‍රජාව අතර පැතිරීම හඳුනා ගැනීම සඳහා පරීක්ෂණ පුළුල් කිරීමට මාර්තු 31 වන දින රජය ගත් පියවර ප්‍රශංසනීය ය.
GMOA වැනි අනෙකුත් කණ්ඩායම් සහ ශ්‍රී ලංකා වෛද්‍ය සංගමය ද අවධාරණය කරන්නේ පුළුල් වශයෙන් පරීක්ෂණ සිදු කළ යුතු බව නමුත්, ස්වාධීන වෛද්‍ය වෘත්තිකයන් ප්‍රශ්න කරනු ලබන්නේ රජය සතුව දැනට පවතින පරීක්ෂණ ධාරිතාවය ප්‍රමාණවත්ද කියා යි. දැනට, වසංගත රෝග විද්‍යා ඒකකය විසින් නියම කර ඇති පරිදි පරීක්ෂණ17 මාර්ගෝපදේශ අනුව, කොවිඩ්-19 ආසාදිතයෙකුයැයි තහවුරු කරන ලද අයෙකු සමඟ සම්බන්ධතා පවත්වා ඇති හෝ පසුගිය දින 14 තුළ විදේශ ගතවී උග්‍ර ශ්වසන රෝගයකින් පෙළෙන පුද්ගලයින් වෙත පමණක් පරීක්ෂණ සිදු කෙරේ. එසේම, උග්‍ර නියුමෝනියාවෙන් පෙළෙන රෝගීන් සහ අදාල රෝග ලක්ෂණ ඇති අයව වෛද්‍යවරයාට සුදුසු යැයි හැඟෙන්නේ නම් පමණක් පරීක්ෂාවට ලක් කළ හැකිය. පසුකාලීනව උණ සහ ශ්වසන අපහසුතා ඇති පුද්ගලයින් පරීක්ෂා කිරීම ද මෙම මාර්ගෝපදේශ වෙත ඇතුළත් කිරීම සඳහා අදාල අර්ථ දැක්වීම පුළුල් කරන ලද නමුත් සුළු රෝග ලක්ෂණ ඇති පුද්ගලයින් ද මෙම පරීක්ෂණ සඳහා බඳුන් කළ හැකි පරිද්දෙන් එම මාර්ගෝපදේශ පුළුල් කළ යුතුය.
රජයේ, විශ්ව විද්‍යාල, පර්යේෂණ ආයතන මෙන්ම පෞද්ගලික අංශය සහභාගී කරගෙන රටේ පරීක්ෂණ ධාරිතාවය ඉහළ නැංවීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් පැහැදිලි හා ඉලක්කගත ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් සකස් කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. රජයට ජාත්‍යන්තර සැපයුම් දාමයන් වල සහයෝගය ගැනීමට පුද්ගලික අංශය සමග කටයුතු කළ හැකි අතර, පරිත්‍යාගශීලීන් සමඟ ද සම්බන්ධ විය හැකිය.
මුහුණු ආවරණ පැලඳීම පිළිබඳ ප්‍රතිපත්තිය නැවත පරීක්ෂා කරන්න
කොවිඩ්-19 තත්වය තුළ ආසාදිතයන් ඉහළ යාම වැළැක්වීම උදෙසා අත්‍යවශ්‍ය කටයුතු සඳහා පමණක් පිටතට යාම, පුද්ගල දුරස්ථභාවය සහ මුහුණු ආවරණ පැලඳීම වැනි ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය කළ යුතු වේ. ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ නිල ස්ථාවරය වන්නේ, ඔබ වෛද්‍ය සේවකයෙකු නොවන්නේ නම් සහ ඔබ ආසාදිතයකු නොවන්නේ නම්, ඔබට මුහුණු ආවරණයක් පැළඳීම අවශ්‍ය නොවන බව ය. ගෝලීය මුහුණු ආවරණ හිඟයක් පවතින බැවින් ඊට අනුකූල වෙමින් ඔවුන් එසේ නිර්දේශ කර ඇති බව පැහැදිලිය.18
ඉතා මෑතකදී, එක්සත් ජනපදය ඔවුන්ගේ ස්ථාවරය වෙනස් කළ අතර, ඔවුන්ගේ රෝග පාලන හා වැළැක්වීමේ මධ්‍යස්ථානය (CDC) මුහුණු ආවරණ භාවිතය නිර්දේශ කරමින් මෙසේ දක්වා තිබේ.
“දැනට ලැබී ඇති පර්යේෂණ දත්ත දෙස බලද්දී, බොහෝ ආසාදිතයන්ට සෑම රෝග ලක්ෂණයක්ම පවතින්නේ නැහැ. තවත් අයට රෝග ලක්ෂණ නොමැතිවම රෝග වාහකයන් බවට පත් විය හැකියි. මෙයින් අදහස් වන්නේ ළඟ ගැවසෙන (කතා කිරීම, කැස්ස, හෝ කිවිසුම් මඟින්) පුද්ගලයින් සතුව රෝග ලක්ෂණ නොතිබුණත්, වෛරසය පැතිර යා හැකි බවයි. ඉතින් ප්‍රජාව අතර රෝගය පැතිරීම වළක්වන්නට රෝග පාලන හා වැළැක්වීමේ මධ්‍යස්ථානයේ (CDC) නිර්දේශය වන්නේ, ප්‍රසිද්ධ ස්ථානවල (උදා: සිල්ලර කඩ, සහ ෆාමසි) ගැවසෙද්දී මුහුණු ආවරණ පැළඳ, සමාජ දුරස්ථභාවය ද පවත්වා ගත යුතු බවයි.”19
පෙරමුණෙහි සිට කටයුතු කරන (සෞඛ්‍ය සේවා, ආරක්ෂක අංශ ආදී) පුද්ගලයින් ආරක්ෂා කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වන අතර, රෝගය පැතිරීම අඩු කිරීම සඳහා මුහුණු ආවරණ පැළඳිය යුතු බවට වන සාමාන්‍ය වෛද්‍ය මතය ද අප බැහැර නොකළ යුතුය. එනිසා පෙරමුණෙහි සිට කටයුතු කරන්නන්ට මුහුණු ආවරණ සැපයීම සඳහා වැඩි ප්‍රමුඛතාවයක් දිය යුතු වන්න‍ා සේ ම, සාමාන්‍ය ජනතාවට ද තමාට රෝග ලක්ෂණ නොතිබුණත් මුහුණු ආවරණ පැළඳිය යුතු බවට දැන්විය යුතුය.
එහිදී මුහුණු ආවරණ පැළඳීම පිළිබඳ රජයේ නිල ස්ථාවරය නැවත සලකා බැලීම සහ මුහුණු ආවරණ නිෂ්පාදනය වේගයෙන් ඉහළ නැංවීම සඳහා පෞද්ගලික අංශය සමඟ ක්‍රියාශීලීව සම්බන්ධ වීමත් අත්‍යවශ්‍ය වේ.
වෙළඳපොළට ක්‍රියාත්මක වීමට ඉඩ දෙන්න
වසංගතය හේතුවෙන් ඇති විය හැකි පසුකාලීන බලපෑම් පිළිබඳව රජයේ මූලික අවධානය යොමු විය යුතුය. අවදානමට ලක් වූවන්ට ඇති වන ආර්ථික බලපෑම් අවම කිරීම සඳහා පියවර ගත යුතු අතර එවිට ඉදිරි මාස කිහිපය තුළ ආර්ථිකය යළි පණ ගැන්වීමට හැකි වනු ඇත.
කෙටිකාලීන ආර්ථික බලපෑමට විසඳුම් සෙවීම සඳහා ක්ෂණික ක්‍රියාමාර්ග අවශ්‍ය වුවද, අද ගනු ලබන එම ක්‍රියාමාර්ග නිසා ඇතිවිය හැකි දිගු කාලීන ගැටලු ගැනත් සිතීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
මිල පාලනයන් ප්‍රතිසැකසුම සහ ඒවායේ මධ්‍යම හා දිගු කාලීන බලපෑම අවබෝධ කර ගැනීම
රජය දැනටමත් විවිධ භාණ්ඩ සඳහා මිල පාලනයන් පනවා තිබේ. Advocata ආයතනය කළ පර්යේෂණ හරහා හෙළිවූයේ, සාමාන්‍ය කාලවලදී පවා මෙම පාලනයන් බොහෝ දුරට දේශපාලන අතකොළු ලෙස පවතින බවත්, බොහෝ පාරිභෝගික භාණ්ඩ පාලිත අනුපාතයට වඩා වැඩි මිලකට අලෙවි වන බව රජය විසින්ම පළ කරන දත්ත පෙන්නුම් කරන බවත් ය. හුදෙකලා කිරීම් වලදී මෙම මිල පාලනයන් භාණ්ඩ සැපයුම වෙත උග්‍ර ගැටළු ඇති කරවයි. ආර්ථික විද්‍යාඥයින් පෙන්වා දෙන පරිදි, මිල යනු වටිනාකමක් පමණක් නොව, භාණ්ඩ සැපයුම පිළිබඳව ද ඉඟියකි. මිල අනුව භාණ්ඩ සැපයුම් හිඟතාවයන් සහ අතිරික්තයන් ගැන අවබෝධයක් ලද හැකිය. නිෂ්පාදකයකුට නිෂ්පාදනය තුළින් ලාභයක් ලැබිය නොහැකි නම් ඔවුන් එය නිෂ්පාදනය කිරීමට කරදර වන්නේ නැත. ඉතින්, මෙවන් හදිසි තත්වයක් උද්ගත වී ඇති සමයක භාණ්ඩ හිඟතාවන් ඇති වීම පුදුමයට කාරණයක් නොවේ!
ඉදිරි මාසවලදී, සැලකිය යුතු ආර්ථික පසුබෑමක් අපට දැකගත හැකිවනු අතර, එම කාලය තුළ තවදුරටත් මිල පාලනයන් හඳුන්වා දීමට රජය කටයුතු කරනු ඇත. ආර්ථිකය නැවත නගා සිටුවීම සඳහා වේගවත්ම මාවත වන්නේ වෙළඳපළට ක්‍රියාත්මක වීමට ඉඩ දීමයි. එහිදී අනතුරුදායක ප්‍රදේශවල සිටින ජනතාවට අවස්ථාවන් නොලැබී ගිය ද වෙළඳපොළ ක්‍රියාත්මක වන අතරතුර රජයට කෙටි කාලීන ආරක්ෂණ පිළිවෙත් වෙත යොමු වීමට අවස්ථාව ලැබේ.
සැලසුම් කළ ආනයන සීමාවන්ගෙන් ඉවත්වීම
විනිමය අනුපාතය වෙත එල්ල වී ඇති පීඩනය ලිහිල් කිරීමට සහ දේශීය කෘෂිකර්මය ආරක්ෂා කිරීමට දරන උත්සාහයක් ලෙස රජය විසින් අත්‍යවශ්‍ය නොවන සියලුම ආනයන නතර කරන බව නිවේදනය කර තිබේ.20 මෙම ප්‍රකාශය මහ බැංකුව හෝ මුදල් අමාත්‍යාංශය විසින් සනාථ කර නොමැති අතර ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳ අවිනිශ්චිතතාවයක් ද ඇති කරවන්නකි. එහෙත් කෙටිකාලීන පියවරක් ලෙස, රුපියලෙහි අගය පවත්වා ගැනීමට ආනයනය නොකරන අයිතමයන්ගේ ලැයිස්තුවක් හඳුන්වා දුන්නාට කම් නැත.
එහෙත් දීර්ඝ කාලීන ආනයන සීමා කිරීම් සහ රජය විසින් ‘අත්‍යවශ්‍ය භාණඩ ලැයිස්තු’ නම් කිරීමෙන් පාරිභෝගිකයින්ගේ, නිෂ්පාදකයින්ගේ සහ අත්‍යවශ්‍ය සැපයුම් දාමයන්ගේ යහ පැවැත්මට අහිතකර බලපෑම් ඇති වේ. අපගේ කර්මාන්ත හා නිෂ්පාදන අපනයන අංශයේ පුනර්ජීවනය ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රකෘතියට මුල් වනු ඇත. 201721 දී ශ්‍රී ලංකාවේ ආනයනයන්ගෙන් 46% ක්
අතරමැදි භාණ්ඩ හා අමුද්‍රව්‍ය වන අතර දිගු කාලීන ආනයන සීමා කිරීම් මඟින් මෙම වසංගතය අවසන් වූ පසු දේශීය ව්‍යාපාරවලට පාඩු පියවා ගැනීමට ඇති හැකියාව අඩාල වනු ඇත. මෙමඟින් දේශීය නිෂ්පාදකයන් ආනයන සහනාධාර මත යැපෙමින් තරගකාරීත්වයෙන් මිදීමට පෙළඹේ.
නැවත හිස එසවීමට කටයුතු කරමු
විශ්වසනීය සාර්ව ආර්ථික වැඩසටහනක් මත පදනම්ව මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය සහ රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය හොඳින් ක්‍රියාත්මක විය යුතුය. කොවිඩ්-19 හේතුවෙන් කෙටිකාලීනව එහි කාර්යක්ෂමතාව අඩු වුණත්, වර්තමාන දුෂ්කරතා මඟහරවා ගැනීමට එය රජයට පහසුවක් වනු ඇත.
ශ්‍රී ලංකා රජයේ මූල්‍ය තත්වය එතරම් යහපත් එකක් නොවේ. කොවිඩ්-19 අර්බුදය නිසා රජයේ වියදම් විශාල ලෙස ඉහළ යනු ඇති අතර, සාමාන්‍ය වාර්ෂික වියදම්වලටත් රජයේ ආදායම ප්‍රමාණවත් නොවනු ඇත. රජය විසින් යහපත් ආර්ථිකයක් ඇති කිරීමේ අරමුණින් නව බදු කප්පාදුවක් හඳුන්වා දුන්න ද එය ද දැඩි සේ ඍණාත්මක බලපෑම් ඇති කර තිබේ. එමඟින් ඉදිරි මාස කිහිපය තුළ ව්‍යාපාර කාර්යසාධනය දුර්වල වන බව නම් නොරහසකි.
හදිසි කටයුතු සම්බන්ධ වියදම් මඳකට අමතක කළත්, රජයට දැනට ලබා ගෙන ඇති ණය ආපසු ගෙවීමට පැහැර හැරිය නොහැකිය. 2020 වසර සඳහා ගෙවිය යුතු ණය ප්‍රමාණය ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 4 ඉක්මවීය. මේ සමග එල්ලවන පීඩනයෙන් මිදීමට ජනාධිපතිතුමා ජාත්‍යන්තර ආධාර දෙන ආයතනවලින් කොවිඩ්-19 සඳහා ණය සහන ඉල්ලා තිබේ.22
මෙරට ආර්ථික ක්‍රමයේ හැම විටම සිදු වන්නේ යහපත් ප්‍රතිසංස්කරණ තීරණයක් යැයි කියමින් IMF වැනි ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ආයතනවලින් බාහිර අරමුදල් ලබා ගැනීමයි. ඉන්පසු ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව සමඟ එම ණය බෙදා හැරීම වේගවත් කරතැයි බලා සිටියි. එලෙස අපට ඇ.ඩො. මිලියන 128.6ක23 ලෝක බැංකු ව්‍යාපෘතිය පිහිටට පැමිණෙන අතර, එය ලබා ගැනුමත් සමග ලංකාවට IMF සමග ස්ථාවර සබඳතාවක් පවත්වා ගන්නටත් හැකි වෙයි. භාණ්ඩාගාරය දැඩි පීඩනයකට ලක්ව ඇති මෙවන් අවස්ථාවක අරමුදල් ලබා ගන්නට හැකි මාර්ගයක් වශයෙනුත්, මෙරට මූල්‍ය විනය ඇති කිරීමටත් එවන් IMF වැඩසටහන් උපකාර වේ. සාර්ව ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියේ සමස්ත අරමුණ විය යුත්තේ ගෙවුම් ශේෂයෙහි උද්ධමනය සහ ජංගම ගිණුම් හිඟය තිරසාරව තබා ගැනීම වන අතර, එවිට අදාල අංශවල ප්‍රතිසංස්කරණයන් කිරීමට අවශ්‍ය පසුබිම ද නිර්මාණය වෙයි. ඒ යටතේ භාණ්ඩ හා සේවා නිදහසේ හුවමාරු කර ගැනීම සහතික කිරීම සඳහා වන වෙළඳ ප්‍රතිසංස්කරණ, සහ ව්‍යාපාර යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට සහ නැවත ආරම්භ කිරීමට දේශීය නියාමන ප්‍රතිසංස්කරණ වෙත වැඩි අවධානයක් යොමු කළ යුතුය.
මේ සඳහා පෞද්ගලික අංශයේ සහභාගීත්වය ඉතා වැදගත්ය. ස්වාධීන මනසක් ඇති එම විශේෂඥයන් සමඟ පැහැදිලි, ස්ථාවර සම්බන්ධතාවයක් ඇති කර ගැනීමෙන් මහ බැංකුවට සහ මුදල් අමාත්‍යාංශයට උපදේශන ලබා ගන්නට හැකි වේ. ඒ හරහා රජයට ලෝකය තුළ විශ්වාසයක් ගොඩනගා ගනිමින්, ශ්‍රී ලංකාව තුළ ඵලදායී ආර්ථිකයක් ස්ථාපිත කිරීමට හැකි වනු ඇත.
රටවල් සංසන්දනය (2020.04.07 දින වන විට)
සටහන්
World Health Organization,Coronavirus (COVID-19),April 7, 2020, https://who.sprinklr.com/,(Accessed April 07, 2020).
Government of Sri Lanka, Ministry of National Policies and Economic Affairs, Department of Census and Statistics, Census of Population and Housing Sri Lanka 2012,2012, http://www.statistics.gov.lk/PopHouSat/CPH2011/Pages/Activities/Reports/SriLanka.pdf,(Accessed April 07, 2020).
Government of Sri Lanka, Ministry of Finance and Mass Media, Central Bank of Sri Lanka, Press release,September 25, 2019, https://www.cbsl.gov.lk/sites/default/files/cbslweb_images/press_20190925_Provincial_Gross_Domesti c_Product_-_2018_e.pdf,(Accessed April 07, 2020).
Central Bank of Sri Lanka, “GDP Growth,” Central Bank of Sri Lanka, https://www.cbsl.gov.lk/en/economic-and-statistical-charts/gdp-growth-chart,(Accessed April 07, 2020).
EconomyNext, “Sri Lanka tourist earnings down 10-pct in Nov 2019,” EconomyNext,December 14, 2019, https://economynext.com/sri-lanka-tourist-earnings-down-10-pct-in-nov-2019-35822/,(Accessed April 07, 2020).
EconomyNext, “Sri Lanka ends 2019 with US$7.6bn in forex reserves,” EconomyNext,January 12, 2020, https://economynext.com/sri-lanka-ends-2019-with-us7-6bn-in-forex-reserves-39859/,(Accessed April 07, 2020).
Government of Sri Lanka, Ministry of Finance,Budget Speech 2018, http://www.treasury.gov.lk/documents/10181/470884/budgetspeech2018E.pdf/9a9b081b-a709-418f-88 ee-64f397db6ab4,(Accessed April 07, 2020).
Verité Research Institute, “COVID-19: Insights and Information,” Verité Research, https://www.veriteresearch.org/insight/covid19-sri-lanka/,(Accessed April 07, 2020).
Mahadiya Hamza, “Sri Lanka apparel industry to lose US$1.5bn as Coronavirus cripple buyers,” EconomyNext,March 31, 2020, https://economynext.com/sri-lanka-apparel-industry-to-lose-us1-5bn-as-coronavirus-cripple-buyers-63205 /,(Accessed April 07, 2020).
Daily Mirror, “Workers’ remittances to feel coronavirus pinch,” Daily Mirror,March 12, 2020,http://www.dailymirror.lk/business-news/Workers-remittances-to-feel-coronavirus-pinch/273-18473 1,(Accessed April 07, 2020).
Ramani Gunatilaka, Informal Employment in Sri Lanka: Nature, Probability of Employment, and Determinants of Wages,(New Delhi: ILO Publications, 2008), page 3, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---asia/---ro-bangkok/---sro-new_delhi/documents/publicatio n/wcms_123348.pdf,(Accessed April 07, 2020).
Government of Sri Lanka, Ministry of National Policies and Economic Affairs, Department of Census and Statistics, Quarterly Report Of The Sri Lanka Labour Force Survey: Third Quarter,2019, page 3, http://www.statistics.gov.lk/samplesurvey/2019Q3report.pdf,(Accessed April 07, 2020).
Government of Sri Lanka, Ministry of National Policies and Economic Affairs, Department of Census and Statistics, Quarterly Report Of The Sri Lanka Labour Force Survey: Third Quarter,2019, page 3, http://www.statistics.gov.lk/samplesurvey/2019Q3report.pdf,(Accessed April 07, 2020).
Government of Sri Lanka, Ministry of National Policies and Economic Affairs, Department of Census and Statistics, Quarterly Report Of The Sri Lanka Labour Force Survey: Third Quarter,2019, page 3, http://www.statistics.gov.lk/samplesurvey/2019Q3report.pdf,(Accessed April 07, 2020).
EconomyNext, “63% Sri Lankans don’t think COVID-19 will spread into their area: Vanguard survey,” EconomyNext, April 4, 2020, https://economynext.com/63-sri-lankans-dont-think-covid-19-will-spread-into-their-area-vanguard-survey-63890/,(Accessed April 07, 2020).
EconomyNext, “Sri Lanka to begin sample Covid-19 testing to check community transmission of Coronavirus,” EconomyNext,March 31, 2020, https://economynext.com/sri-lanka-to-begin-sample-covid-19-testing-to-check-community-transmission-of-coronavirus-63134/,(Accessed April 07, 2020).
Government of Sri Lanka, Ministry of Health, Provisional Clinical Practice Guidelines on COVID-19 suspected and confirmed patients, March 2020, http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Circulars/Corona_virus/covid-19%20cpg%20_%20version%204. pdf,(Accessed April 07, 2020).
World Health Organization, WHO Director General’s opening remarks at the media briefing on Covid-19, April 6, 2020, https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-o n-covid-19---6-april-2020,(Accessed April 07, 2020).
Center for Disease Control and Prevention, “Recommendation Regarding the Use of Cloth Face Coverings, Especially in Areas of Significant Community-Based Transmission,”Centers for Disease Control and Prevention,April 3 2020, https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prevent-getting-sick/cloth-face-cover.html,(Accessed April 07, 2020).
EconomyNext, “Sri Lanka to control imports except oil and medicines, grow vegetables”, EconomyNext,April 2, 2020, https://economynext.com/sri-lanka-to-control-imports-except-oil-and-medicines-grow-vegetables-ministe r-63544/,(Accessed April 07, 2020).
World Bank, “Sri Lanka Intermediate goods Imports By Region 2017,” World Integrated Trade Solution, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/LKA/Year/2017/TradeFlow/Import/Partner/by-regi on/Product/UNCTAD-SoP2,(Accessed April 07, 2020).
EconomyNext, “Sri Lanka asks for international debt relief on Coronavirus hit”, EconomyNext,March 25, 2020, https://economynext.com/sri-lanka-asks-for-international-debt-relief-on-coronavirus-hit-61984/, (Accessed April 07, 2020).
World Bank Press release, “World Bank fast tracks $128 Million Covid-19 support for Sri Lanka, April 2, 2020, https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2020/04/01/world-bank-fast-track-support-covid19-c orona,(Accessed April 07, 2020).