අපොස සාමාන්‍ය පෙළ විභාගයට චිත්‍ර විශය හදාරන ළමයින්ට තියන එක අභ්‍යාසයක් තමයි බලාගෙන ඇදීම. ළමයි අඩ කවයක හැඩයට වාඩිවෙලා භෞතික ද්‍රව්‍ය කිහිපයක් (මල් පෝච්චි, බෝල) දිහා බලාගෙන ඔවුන්ට පේන විදියට චිත්‍රය අඳිනවා. එක එක ළමයා වාඩිවෙලා ඉන්න තැන අනුව එකම භෞතික ද්‍රව්‍ය වුණත් අපිට පේන විදිය වෙනස්. ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ප්‍රශ්නෙත් ඒ වගේ. එක එක්කෙනා බලන කෝණය අනුව ප්‍රශ්නයට යෝජනා කරන විසඳුම් වෙනස්.
රජය මේ ප්‍රශ්නය දකින්නේ ශ්‍රී ලංකාව තුළට කොතරම් ඇමරිකානු ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ගලාගෙන එනවද යනවද කියන එක මතයි. (Inflow and outflow) රජයේ ඇස්තමේන්තුවලට අනුව මේ වසර තුළ අපිට USD බිලියන 32 ක පමණ ප්‍රමාණයක් ලැබීමට නියමිතයි. අපනයනවලින් USD බිලියන 15කට ආසන්න ප්‍රමාණයක්, විදේශ රටවල සේවය කරන අපගේ ශ්‍රමිකයන් එවනු ලබන විදේශ මුදල් හෙවත් විදේශ සම්ප්‍රේෂණ USD බිලියන 7ක්, සංචාරක කර්මාන්තයෙන් තවත් USD බිලියන 1.5 ක් සහ ඉතිරිය වරාය නගර සංවර්ධනයට සහ හම්බන්තොට කර්මාන්තපුරයට ලැබේ යැයි රජය අපේක්ෂා කරනවා. අනෙක් අන්තයෙන් ආනයන සඳහා තවත් USD බිලියන 19 ක්, ශ්‍රී ලංකාවේ සිට වෙනත් රටවල ඉගෙන ගැනීමට සහ සංචාරක කටයුතු සඳහා පරිභෝජනයට තවත් ඩොලර් බිලියන කිහිපයක් අවශ්‍යයි. එලෙස පරිභෝජනයට අවශ්‍ය ඩොලර් ප්‍රමාණයන් සහ අපිට ලැබේ යැයි අපේක්ෂා කරන ඩොලර් ප්‍රමාණය සංසන්දනය කිරීමෙන් අනතුරුව ඉතා පහසුවෙන් USD බිලියන 4ක 5ක මුදලක් ණය ලෙස ගෙවිය හැකි බවයි රජය අනුමාන කරන්නේ. ඒ වගේම රජය ප්‍රකාශ කර තිබුණේ අන්තර්ජාතික ස්වෛරී බැඳුම්කර නැතහොත් විදේශීය වෙළෙඳපොළෙන් ලබා ගත් ණය ප්‍රමාණය සමස්ත මුලු ණය ප්‍රමාණයෙන් 17% ක් වැනි අගයක් නිසා ණය ගෙවීම පිළිබඳව ප්‍රශ්නයේදී බොහෝ දෙනා බැදුම්කර ගැන කාතා කරත් ශ්‍රී ලංකාව ණය ලබා ගෙන තිබෙන ඉතිරි 83% ම ලංකාවේ ණය ගෙවීමේ හැකියාව පිළිබඳව ප්‍රශ්න කරන බවක් පෙනෙන්නේට නොමැති බවයි. ජනාධිපතිතුමාද ප්‍රකාශ කර තිබුණේ ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ගෙවීම් පිළිබඳව කිසිදු ගැටලුවක් නොමැති බවයි. මහ බැංකුව අධිපතිතුමා සහ ඇතුළු රාජ්‍ය මූල්‍ය තීර්ණ ගන්නා බොහෝ දෙනෙක් ලංකාව නිසි කලට ණය පියවීම පිළිබදව අප තබා ඇති නොබිඳුණු වාර්තාව එලෙසම තබන බවට විදේශ ආයෝජකයන්ට සහතිකයක් ද මාධය හමු වලදී ලබා දී තිබෙනවා.
කෙසේ වෙතත් සමහර බැංකු, වෙළදපොළ ආයෝජකයන් සහ ආයෝජනය කරන මූල්‍ය ආයතන මෙන්ම ශ්‍රේණිගත කිරීම් සමාගම් මේ පිළිබඳව දකින්නේ ලංකාවට ණය ගෙවීම් සඳහා කොතරම් සංචිත ප්‍රමාණයක් ඉතිරිව තිබෙනවාද යන සාදකය සැලකිල්ලට ගැනීමෙනුයි. ඔවුන් ප්‍රශ්නය දකින ආකාරයට ශ්‍රේණිගත කිරීම් ආයතන මගින් ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම - Nayer shreniyer පහළට දමා ඇති නිසා ශ්‍රී ලංකාවට නැවත වරක් වෙළඳපොළෙන් ණය ලබාගැනීමට ඇති හැකියාව ඉතා අඩුයි. එවැනි අවස්ථාවකදී ණය ගෙවීමට හැකිවනු ලබන්නේ ශ්‍රී ලංකාව තුළ ඇති විදේශ සංචිත වලින් නිසා දැනට අපගේ සංචිත ප්‍රමාණය USD බිලියන 4.8 කට ආසන්න අගයකට පහත වැටී ඇති බැවින් USD බිලියන 4කට වඩා ණය ගෙවීම් සිදු කරනු ලබන්නේ කෙසේදැයි ඔවුන්ගේ මූලික ප්‍රශ්නය වී තිබෙනවා.
එමනිසා ඔවුන් යෝජනා කරනන විසඳුම් මාර්ගය වන්නේ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සමග සම්බන්ධ වී ණය නැවත ප්‍රතිව්‍යුහගත කරමින් (Debt reprofiling) ආර්ථික වර්ධනය ලබා ගනිමින් සහ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලන් ලබා දෙන සහතිකය මත නැවත අඩු පොලියට වෙළඳපොලෙන් ණය ලබා ගන්නා ලෙසයි.
මේ පිළිබඳව රජයේ ඇති මතය වී ඇත්තේ ප්‍රශ්නයක් ලෙස දකින්නට තරම්වත් ණය පිළිබඳව ප්‍රශ්නයක් නොමැති බවයි. එලෙසම දැනට රජය අනුගමනය කරන ප්‍රතිපත්තිය වනුයේ තවදුරටත් විදේශීය ණය ලබා නොගෙන එම විදේශීය ණය දේශීය ණය බවට පරිවර්තනය කරමින් ඉදිරියට ගමන් කිරීම බව සඳහන් වනවා.
මේ පිළිබඳව කතාබහ තවදුරටත් තියුණු වුණේ ස්ටෑන්ඩර්ඩ් චාටර්ඩ් බැංකුව (Standard Chartered Bank) සහ Barclays ආයතන මෑතකදී ලංකාව පිළිබඳව පළකර තිබූ ණය ගෙවීමේ අස්ථාවර බව පිළිබද වාර්තාවන් දෙකක් ද සමගින්. මෙම ආයතන දෙකම ලංකාවේ ස්වෛරී බැදුම්කර (International Sovereign Bonds - ISB) සම්බන්ධව මීට පෙර කටයුතු කර තිබෙන ආයතන දෙකක්. ඊට අමතරව ශ්‍රී ලංකා රජය අපනයනකරුවන් ගේ අපනයන ආදායමින් 25%ක ප්‍රමාණයක් මුදල් ලැබුණු වහාම රුපියල් බවට පරිවර්තනය කළ යුතු බවත් ඉතිරි මුදල් දින 180 ක් තුළදී රුපියල් බවට පරිවර්තනය කළ යුතු බවට රෙගුලාසි පනවනු ලැබුවා. ඊට සති කිහිපයකට පෙර ආනයනකරුවන්ට ඉදිරි විකිණීමේ ගිවිසුම් හෙවත් අනාගතයේ නිස්චිත අගයකට ඩොලර් ලබා ගැනීමේ ගිවිසුම් වලට එළබීම තහනම් කිරීමට රෙගුලාසි පනවනු ලැබුවේ ලංකාවට ඉදිරියේ දී ණය ගෙවීමට සහ ආර්ථිකය පවත්වා ගෙන යාමට අවශ්‍ය මුදල් ඉතිරි කර ගැනීමේ අරමුණින් සහ රුපියල අවප්‍රමාණය වීම අවම කිරීමේ අරමුණින්
රජයේ මතය සහ මූල්‍ය වෙළදපොළ ප්‍රවීණයන්ගේ මතය නිතරම ජනමාධ්‍ය තුළ දකිද්දී එම අදහස් තේරුම් ගැනීමට අපහසු වී තිබෙනේ මූල්‍ය පද්ධතිය පිළිබඳව ජනතාවට තුළ ඇති දැනුවත්බව ඉතාමත්ම අවම වීමයි.
අපි ණය ගෙවන්නේ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල හරහාද එසේත් නොමැති නම් විදේශීය ණය දේශීය ණය බවට පරිවර්තනය කර ගැනීමෙන්ද කියන ප්‍රශ්නය තෝරා ගැනීමට කලින් මෙතරම් ණය අර්බුදයකට ශ්‍රී ලංකාවට මුහුණ දීමට මූලික වූ හේවතුව අපි කිසිසේත් අමතක නොකළ යුතුයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ මූල්‍ය කළමනාකරණය ඉතාමත්ම දුර්වල මට්ටමක පැවතුණේ අද ඊයේ නොවේ. අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ සාමාජිකත්වය ලබා ගත් දිනයේ සිට මේ දක්වා ලංකාව 16 වතාවක් අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල ඇප වී අපිව බංකොලොත් වීමෙන් බේරාගෙන තිබෙනවා. එම නිසා මුලින්ම අවබෝධ කර කරගතු වන්නේ අපගේ මූල්‍ය කළමනාකරණයේ තිබෙන දුර්වල බවයි. ඒ අනුව මේ ණය අර්බුදයට මූලිකම හේතුව ඇමරිකන් ඩොලර් වලින් වෙළඳපොලේ ඉතා ඉහල පොළියට කෙටි කාලීනව ලබාගත් ණය කිසිදු ප්‍රතිලාභයක් නොලැබෙන ව්‍යාප්ෘතිවල ආයෝජනය කිරීමයි.
එහි වරද එක රජයක් මත පමණක් පැටවිය හැකි වරදක් නොවේ.
ඩොලර් වලින් ණය ලබා ගත් විට ඩොලරයට සාපේක්ෂව රුපියල අවප්‍රමාණය වන නිසා එම ණය නැවත ගෙවිමේදී රුපියල අවප්‍රමාණය වන මුදලත්, පොලියත්, ලබාගත් ණය මුදලත් යන තුනම ගෙවිය යුතුයි. එතරම් ප්‍රතිලාභ ලබන ව්‍යාපෘති වල තබා අවම තරමේ ලබාගත් ණයෙන් කොටස්ක්වත් ගෙවා ගත හැකිය ්‍යාපෘතිවල අපේ මුදල් ආයෝජනය කළ බවක් පෙනෙන්නට නැහැ. බොහෝ ව්‍යාපෘති වලට ශක්‍යතා අධ්‍යයනයන් කළ බව පෙනෙන්නට නෑ. ණය ලබාගැනීමේ අනෙකුත් ක්‍රම වලටවලට සාපේක්ෂව මූල්‍ය වෙළෙඳපොළෙන් ණය ලබා ගැනීමේදී ණය මුදල එකවර කිරීමට සිදුවනවා.
ඊළඟ කාරණය වන්නේ ණය කළමනාකරණය සහ මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය පිළිබඳව ශ්‍රී ලංකාවේ ජනතාව කෙසේ වෙතත් මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය හසුරුවන ඉහළ පුටුවල සිටින බොහෝ දෙනකුට ඇති අනවබෝධයයි.
අනවශ්‍ය ලෙස මුදල් අච්චු ගැසීම ආනයන දිරිගැන්වීමක් බව බොහෝ මූල්‍ය විශ්ලේෂකයන්ට තවමත් නොතේරෙන කාරණයක්. එම නිසා සෑම විටම මූල්‍ය අර්බුදයකදී ඔවුන් ලබා දෙන විසඳුම වනුයේ ආනයන තහනම් කර වැඩි වැඩියෙන් මුදල් අච්චු ගැසීමෙන් රජයේ වියදම් පියවා ගැනීමට යෑමේ උපක්‍රම‍යයි. අවාසනාවකට මෙන් නව රජය ද අවස්ථා ගණනාවක්දී අසාර්ථක වූ එම උපක්‍රමයම අනුගමනය කරමින් පවතිනවා.
ඒ බව තහවුරු කර කර ගැනීමට 2020 ජනවාරි මාසේ ලංකාවේ ආර්ථිකය සහ දැන් පවතින ආර්ථික තත්වය සංසන්දනය කිරීම ප්‍රමාණවත්. 2020 ජනවාරි මාසයේදී Covid 19 තත්ත්වයට පෙර දළ වශයෙන් ඩොලරයට සාපේක්ෂව රුපියලේ අගය 184 ක් අගයකකටත්, ආර්ථික වර්ධනය ධන අගයක් ලෙසත් පැවතුණා. ඩොලර් බිලියන 7 කට ආසන්න විදේශ සංචිත ප්‍රමාණයක් අප සතුව පැවතුනා. අද වන විට වාහන ආනයන සහ අනෙකුත් ආනයනද බොහෝ වශයෙන් කපාහැර තිබියදී ඩොලරයට සාපේක්ෂව රුපියලේ අගය රුපියල් 196 කට ආසන්නවත් ආර්ථිකය රින වර්ධන වේගයක් තත්වයකටත්, අපගේ සංචිත ඩොලර් බිලියන 5 කට අඩු ප්‍රමාණයකටත් අඩු වී තිබෙනවා. ඊට අමතරව ලෝක වෙළදපොලේ බොර තෙල් මිල ඉතා විශාල ලෙස අවම වී ඇති අතර ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයද ඉතිහාසගත ලෙස විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් මුද්‍රණය කළ නිසා අපගේ රුපියලට එල්ල වීමට තිබූ බලපෑම් අවම වී තිබීම අප සැලකිල්ලට ගත යුතුය.
ගෝලීය වසංගත තත්වයක් යටතේ තිබූ තත්වය හමුවේ ආර්ථිකය වර්දනය නොවීම අපිට අවබෝද කර ගත හැකියි. නමුත් අපේ අපනයන Covid 19 තත්ත්වයට පෙර පැවති තත්වයටම පැමිණ තිබෙනවා. එනම් සෑම මසකම USD බිලියන 1ක් හෝ ඊට ආසන්න අගයක්. ඒ වගේම විදේශ රටවල් ජීවත්වන ශ්‍රමිකයන් එවන මුදල් ප්‍රමාණයද වැඩි වී තිබෙනවා. අපට මූලිකව වශයෙන් ම බලපානු ලැබුවේ Covid 19 තත්ත්වයන් නිසා සංචාරක ක්ෂේත්‍රයට සිදු වූ බලපෑමයි.
එවැනි තත්වයක් තුල මෙතරම් ආනයනය තහනම් පනවා තිබියදී ආර්ථිකය මේ තරම් අපහසු තත්ත්වයකට පත්වීම මූලික හේතුව නම් අනවශ්‍ය ලෙස මුදල් අච්චු ගැසීම සහ මුදල් අච්චු ගැසීමෙන් රජයේ වියදම් පියවා ගැනීමට උත්සාහ කිරීමයි.
අප බලෝපොරොත්තු වන තරම් අපනයන අදායම් වලින් සහ ලැබෙන මුදල් වලින් අපගේ ණය කළමණාකරණය කල හැකිනම් පසුගිය ණය වාරික සහ ඉන්දියාවෙන් ලබා ගෙන තිබූ SWAP පියවීමේදී අපගේ සංචිත භාවිතා කිරීමට සිදු වූයේ ඇයි යන ප්‍රශ්ණය අපිම ඇසිය යුතුයි.
ආනයන තහනම් කර ඉන් පසුව මුදල් අච්චු ගැසීම සහ සංචිත වල ඇති ඩොලර් උපයෝගී කරගනිමින් අපගේ රුපියල් ස්ථාවර කිරීමට උත්සාහ කිරීම විශාල ගුණයකින් ආනයන වැඩි කිරීමට උල්පන්දම් දීමක්. එහි බලපෑම ආනයන තහනම් කර ඉතුරු කිරීමට උත්සහ කරන ඩොලර්වලට වඩා විශාල අගයක්. එමඟින් ආනයන වැඩි වීමට අමතරව උද්ධමනය වැඩි වීමෙන් ජනතාව දුප්පත් වී ජීවන තත්වයට විශාල බලපෑමක් එල්ල කරනවා. සරළව කිව්වොත් පසුගිය සතියේ ලිපියෙන් සාකච්චා කල පරිදි මුදල් අච්චු ගැසීම යනු ආනයනය වඩිකිරීම හා විදෙස් සංචිත දිය කිරීමට සමාන ක්‍රියාවක්. ඒ මූල්‍ය වෙළදපොලේ සොභාවයයි.
සාර්ථක මූල්‍ය පද්ධතියක් (Monetary policy) සහ රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමණාකරණයක් (fiscal policy) තිබුනොත් අපිට ඉතා පහසුවෙන් ණය ප්‍රශ්ණයෙන් ගොඩ ඒමේ අවස්ථාව තිබෙනවා.
ශ්‍රී ලංකාවට ණය ගෙවීම පිටුපස අපහසුතා ඇතිවීමට ඇති ප්‍රධාන හේතුවක් වනයේ මූල්‍ය ක්‍රමය ගැන පවතින මිත්‍යාවන් සහ එය කළමණාකරණය කිරීමට ඇති නොදැනුවත් කමයි. ණය ගෙවීමේ තත්ත්වය පිළිබඳව රජය මීට වඩා ගැඹුරින් සැලකිලිමත් විය යුතු බවයි මගේ අදහස. එයට හේතුව නම් රට තුළට පැමිණෙන සහ රටින් බැහැර වන ඩොලර් වලින් පමණක් අපේ ණය කළමනාකරණය කළ හැකි යැයි අපේක්ෂා කිරීම එතරම් ප්‍රඥාගෝචර නොවන නිසයි. රට තුළට අපනයන (Export), ප්‍රේෂණ (Remittences) සෘජු විදේශ ආයෝජන (FDI- Foreign Direct Investments) ආදියෙන් වැඩි වැඩියෙන් ඩොලර් පැමිණිම ඉතා සාධනීයයි.
නමුත් එලෙස පැමිණෙන කිසිදු මුදලුක අයිතිය රජය සතු නොවන බව අප මතක තබා ගත යුතුයි. එම මුදල් වල අයිතිය ඇත්තේ අදාල මුදල් එවන පුද්ගලයන්ටයි.
එම ඩොලර් ඒකක මුදල්, ශ්‍රී ලංකා රජය සතුව ඇති ශ්‍රී ලංකාවේ රුපියල් බවට හුවමාරු කරවීමට ගලපෙන මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියක් තිබිය යුතුයි. නමුත් ණය ගෙවීමට සිදුව තිබෙන්නේ රජයටයි
එනම් බැංකු පද්ධතිය තුළින් එම ඩොලර් හිමි අයගෙන් ඩොලර් මිලදී ගැනීමටත් බැංකු පද්දතියට එකතු වන ඩොලර් ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව මගින් මිලදී ගැනීමත් සක්‍රියව සිදුවීමට අවශ්‍ය මූල්‍ය පරිසරය සකස් විය යුතුයි.
එම මූල්‍ය පද්දතිය සකස් කිරීම බලහත්කාරයෙන් කල හැක්කක් නොවෙයි. දැනට ඇමරිකානු ඩොලර් ගිණුමකට ලාබ දෙන පොළී අනුපාතිකය ශ්‍රී ලංකා රුපියල් වලට ලබා දෙන පොලී අනුපාතිකයට වඩා වැඩියි. එවැනි මූල්‍ය පරිසරක් තුල ඩොලර් අතේ ඇති අපනයන කරුවන් ඔවුන්ගෙ ඩොලර් රුපියල් බවට පත් කරගෙන රුපියල් ගිණුමක ඉතුරු කිරීම වෙනුවට ඩොලර් ගිණුමේම තබා ගැනීම ඉතාම සොභාවිකයි. මන්ද එයට ඔවුන්ට වැඩි පොළියක් ලැබෙනවා සේම රුපියල අවප්‍රාමාණය වීමෙන් එන වාසියත් පසුව ලබා ගත හැකියි. නැතොහොත් රුපියල අවප්‍රාමාණය වීමෙන් සිදුවන පාඩුව මග හරවා ගත හැකියි.ඒ වෙනුවට තහංචි පැනවීමෙන් සිදුවන්නේ ඔවුන් පිටරට ගිණුම් වල මුදල් තැන්පත් කර එම මුදල් ශ්‍රී ලංකාවට නොගෙන ඒමට පෙළබීමයි
අපනයන කරුවන් සහ ඩොලර් උපයන ජනතාව අදාල විදේශ මුදල් නෝට්ටු විකිණීම මගින් සහ එම විදේශීය මුදල් නෝට්ටු මහ බැංකුව මගින් මිලදී ගැනීමෙන් පමණයි අපට නැවත විදේශ සංචිත කොට ගොඩනැගිය හැක්කේ. මහ බැංකු අධිපතිතුමා මෑතකදී ප්‍රකාශ කළ පරිදි දැනට දිනකට USD මිලියන 10 ක පමණ ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව විසින් සංචිත ගොඩනැගීම සඳහා නැවත මිලදී ගනු ලබනවා. එලෙස සංචිත ගොඩනැගීමට මහ බැංකුව ඩොලර් මිලදී ගන්නා අවස්ථාවකදී නැවත රුපියල් අච්චු ගැසීමෙන් සිදුවන්නේ රුපියල අවප්‍රමාණය වීමයි. එවිට රුපියල ස්ථාවර කිරීමට ගොඩනැගූ ගොඩනැගුණු සංචිත නැවත විකිණීමට මහ බැංකුවට සිදුවනවා. එය නැවත ආපසු හැරවීමට නම් ඩොලර් මිලදී ගත් පසු නිර්මාණය කරන ලද මුදල් මහ බැංකුව සතු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකිණීමෙන් නැවත නිශ්ක්‍ර්‍රීය කල යුතුයි. එය එසේ නොකන තාක් ලක් ආනයන වැඩිවීම සොභාවිකයි. මේ විෂම චක්‍රය තවත් ආර්ථික සාධක ගණනාවක් සමග එකතු වීමෙන් තමයි ශ්‍රී ලංකාව අද පවතින තත්වයට පත්වී තිබෙන්නේ. මේ ප්‍රශ්නයෙන් ගොඩ ඒමට නම් ප්‍රශ්නය මූලින්ම හදුණා ගත යුතුයි. අපි ප්‍රශ්ණයට වැරදි විසදුම් ලබා දෙන්නේ තාම ප්‍රශ්ණය හදුනාගෙන නැති නිසයි. හදුනා නොගත් ප්‍රස්ණයකට අපි ලබාදෙන විසදුම් වලින් සිදුවනේ ප්‍රශ්ණය තවත් වැඩි වීම මිස ප්‍රශ්ණයෙන් ගොඩ ඒම නොවේ.
අරුණ පුවත්පතේ ධනනාත් ප්‍රනාන්දු විසින් පල කරන ලද ලිපියකි